اتفاق بزرگ در آستانه رخ دادن برای ایران

ایران در حال تبدیل شدن به چهارراه ترانزیتی منطقه است؛ کشوری که با توسعه خطوط ریلی و همکاری با همسایگان، به دنبال افزایش نقش خود در تجارت بین‌المللی، کاهش وابستگی به نفت و درآمدزایی از مسیر ترانزیت است. البته مشکلاتی مانند کهنگی بخشی از ناوگان، تحریم‌ها و چالش‌های مالی نیز وجود دارند که سرعت برخی پروژه‌ها را کاهش داده‌اند. اما مسیر روشن است و آینده ترانزیت ریلی ایران نویدبخش خواهد بود.

ایران در مسیر تبدیل شدن به یکی از مهم‌ترین شاهراه‌های ترانزیتی منطقه قرار گرفته؛ سرزمینی با موقعیتی ژئوپلیتیکی کم‌نظیر که در تقاطع مسیرهای شمال–جنوب و شرق–غرب جهان واقع شده و می‌کوشد از این امتیاز خدادادی، نهایت بهره را در عرصه حمل‌ونقل بین‌المللی ببرد. طی سال‌های اخیر، سرمایه‌گذاری‌ها و تلاش‌های گسترده‌ای برای توسعه زیرساخت‌های ریلی صورت گرفته و سیاست‌گذاران، با نگاهی راهبردی، به دنبال ایفای نقشی کلیدی در شبکه لجستیکی اوراسیا، خاورمیانه و آسیای جنوبی هستند.

افزایش همکاری‌های چندجانبه با کشورهای همسایه و فرامنطقه‌ای، به‌ویژه در قالب کریدورهای بین‌المللی، چشم‌انداز تازه‌ای را پیش روی ایران گشوده است. خطوط ریلی که روزی صرفاً برای جابه‌جایی داخلی مورد استفاده قرار می‌گرفتند، اکنون در حال تبدیل شدن به گذرگاه‌هایی هستند که کالاهای شرقی‌ترین نقاط آسیا را به بازارهای اروپا می‌رسانند. این تغییر پارادایم، نه‌تنها ظرفیت اقتصادی کشور را دگرگون خواهد کرد، بلکه می‌تواند نقشی تعیین‌کننده در کاهش وابستگی به نفت و خلق درآمدهای پایدار و متنوع برای دولت داشته باشد.

در این مسیر البته موانعی هم وجود دارد. بخشی از ناوگان ریلی کشور همچنان فرسوده و ناکارآمد است و تحریم‌های بین‌المللی، روند تأمین تجهیزات، تأمین مالی و حتی عقد قراردادهای خارجی را با چالش مواجه کرده‌اند. همچنین، برخی پروژه‌ها با کندی پیش می‌روند که بخشی از آن به کمبود منابع مالی و ضعف مدیریت در بخش حمل‌ونقل بازمی‌گردد. با این حال، اراده سیاسی برای تبدیل ایران به پل ارتباطی منطقه‌ای و نقش‌آفرینی در تجارت جهانی، همچنان پابرجاست.

نشانه‌های تحول تدریجی در حال نمایان شدن هستند. مسیرهای تازه ترانزیتی، قراردادهای دوجانبه و سه‌جانبه، و افزایش تردد قطارهای بین‌المللی از مرزهای کشور، گواهی بر آغاز دورانی تازه‌اند. اگر این روند با برنامه‌ریزی دقیق، جذب سرمایه‌گذاری و نوسازی زیرساخت‌ها همراه شود، ایران می‌تواند به یکی از قطب‌های اصلی ترانزیت ریلی در نیم‌کره شرقی تبدیل شود؛ مسیری که هرچند پرچالش است، اما آینده‌ای روشن و پرامید در افق آن دیده می‌شود.

مدیرعامل راه‌آهن از راه‌اندازی قطار تهران-آنکارا و تهران-هرات در آینده نزدیک خبر داد.

جبارعلی ذاکری، معاون وزیر راه و شهرسازی در مراسم سرمایه‌گذاری در ناوگان ریلی مسافری با اشاره به راه‌اندازی قطارهای بین‌المللی گفت: پس از ۵ سال قطار تهران- وان راه‌اندازی شد.

وی ادامه داد: تا دو ماه آینده قطار تهران-آنکارا راه اندازی می‌شود و پس از آن قطار تهران - هرات به راه می‌افتد.

پس از پایان جنگ ۱۲ روزه، که تنش‌هایی را در مرزهای شمال غربی ایران و برخی مناطق راهبردی به‌دنبال داشت، یکی از عرصه‌هایی که بیشترین نیاز به بازسازی و احیا پیدا کرد، زیرساخت‌های عمرانی و ارتباطی در مناطق مرزی و آسیب‌دیده بود. در همین راستا، ترکیه به‌عنوان یکی از بازیگران فعال منطقه، از فرصت بهره گرفت تا علاوه بر ارسال کمک‌های بشردوستانه، در پروژه‌های عمرانی و بازسازی نیز با ایران همکاری کند.

ترکیه که پیش از این نیز در برخی پروژه‌های عمرانی در ایران فعال بود، پس از این جنگ کوتاه اما پرهزینه، پیشنهادهایی برای مشارکت در بازسازی زیرساخت‌های مرزی، جاده‌ها، پل‌ها، تأسیسات گمرکی، و حتی توسعه نواحی سکونتی در مناطق آسیب‌دیده ارائه داد. این پیشنهادها هم شامل سرمایه‌گذاری شرکت‌های خصوصی ترکیه‌ای می‌شد و هم در قالب برخی شرکت‌های بزرگ ترکیه‌ای که در زمینه راه‌سازی، پل‌سازی، ساختمان‌سازی و توسعه شهری فعالیت می‌کنند، مذاکراتی را با طرف‌های ایرانی آغاز کردند. این شرکت‌ها با توجه به تجربه بالای خود در بازسازی مناطق جنگ‌زده (به‌ویژه در سوریه و عراق)، توانستند بسته‌هایی پیشنهادی برای اجرای پروژه‌های عمرانی در مرزهای غربی و شمال‌غربی ایران ارائه دهند.

همکاری عمرانی دو کشور همچنین از منظر ژئوپلیتیکی اهمیت دارد؛ چرا که ترکیه علاقه‌مند است زیرساخت‌هایی را که به اتصال تجاری‌اش با ایران و آسیای مرکزی منجر می‌شود، تقویت کند. ایران نیز با توجه به فشار تحریم‌ها و محدودیت‌های مالی، از ورود پیمانکاران خارجی با سرمایه و تجربه فنی استقبال کرده است. در همین چارچوب، برخی پروژه‌های مشترک عمرانی که شامل نوسازی جاده‌های ترانزیتی، بهسازی مسیرهای ریلی و بازطراحی گذرگاه‌های مرزی می‌شود، در دستور کار قرار گرفتند.

به طور کلی، همکاری‌های عمرانی ترکیه با ایران پس از جنگ ۱۲ روزه را می‌توان بخشی از تلاش‌های دو کشور برای حفظ ثبات منطقه، بهره‌گیری از فرصت‌های اقتصادی پس از بحران، و تعمیق روابط دوجانبه در حوزه‌های کاربردی دانست. این همکاری‌ها، اگر تداوم یابند و از موانع سیاسی و تحریمی عبور کنند، می‌توانند به الگوی مثبتی برای بازسازی مشارکتی در منطقه تبدیل شوند.