جنگ با آسمان در تهران / ماجرای دستگاه ضد تگرگ در پارکینگ ایران خودرو!

 دکتر مهدی رهنما، عضو هیات علمی پژوهشگاه هواشناسی، با کالبدشکافی عملکرد این فناوری، به صورت علمی توضیح می‌دهد که چرا این نگرانی‌ها بی‌پایه و اساس است، هرچند مزاحمت‌های دیگری مانند آلودگی صوتی، واقعی و قابل پیگیری است.

این پدیده که از باغ‌های میوه در آذربایجان تا پارکینگ‌های روباز ایران‌خودرو در تهران گسترش یافته، نیازمند بررسی از سه منظر علمی، اجتماعی و فنی است.

۱. کالبدشکافی علمی: دستگاه ضد تگرگ دقیقاً چه می‌کند (و چه کاری نمی‌کند)؟

برخلاف تصور عمومی، این دستگاه یک ابزار “تغییر اقلیم” نیست، بلکه یک ابزار “پیشگیری از خسارت نقطه‌ای” است.

• نحوه عملکرد: به گفته دکتر رهنما، دستگاه با انفجار گاز استیلن، یک موج شوک (Shockwave) صوتی قدرتمند را به صورت عمودی به سمت ابرهای تگرگ‌زا شلیک می‌کند.
• هدف اصلی: این موج صوتی قرار نیست ابر را “متلاشی” یا “فراری” دهد. بلکه هدف آن تأثیر بر فرآیند رشد ذرات یخ در داخل ابر است. این موج با لرزاندن هسته‌های کوچک یخ (جنین تگرگ)، مانع از چسبیدن قطرات آب بیشتر به آنها و در نتیجه، مانع از بزرگ و سنگین شدن تگرگ می‌شود.
• نتیجه نهایی: در بهترین حالت، این فرآیند باعث می‌شود که به جای تگرگ‌های بزرگ و مخرب، باران یا تگرگ‌های بسیار ریز و بی‌خطر (ژاله) ببارد.
• رد شایعه خشکسالی: دکتر رهنما تأکید می‌کند که اثر این موج شوک بسیار محدود و موضعی است (فقط در شعاع چند صد متری و در ارتفاع مشخصی از جو). یک ابر تندری عظیم (Cumulonimbus) که ده‌ها کیلومتر وسعت و انرژی معادل چندین بمب اتمی دارد، با یک موج صوتی از روی زمین، نه متلاشی می‌شود و نه تغییر مسیر می‌دهد. این مانند تلاش برای متوقف کردن یک قطار باری با پرتاب یک سنگریزه به سمت آن است.

۲. تحلیل اجتماعی: چرا مردم به این دستگاه‌ها مشکوک هستند؟

شکل‌گیری باور غلط “ارتباط ضد تگرگ با خشکسالی” دلایل روان‌شناختی و اجتماعی دارد:

• مغالطه “همزمانی رویدادها” (Post Hoc Fallacy): ایران در یک دوره خشکسالی طولانی قرار دارد. مردم به طور طبیعی به دنبال دلیلی ملموس برای این پدیده می‌گردند. وقتی در یک منطقه خشک، صدای انفجار این دستگاه‌ها شنیده می‌شود، ذهن به اشتباه این دو رویداد همزمان را به هم مرتبط می‌کند (“بعد از شلیک این توپ، باران نیامد، پس این توپ مقصر است”).
• صدای مهیب و ترسناک: صدای انفجار این دستگاه‌ها بسیار بلند و شبیه به شلیک توپخانه است. این صدای خشن و غیرطبیعی، به طور ناخودآگاه حس “دستکاری خصمانه در طبیعت” را القا می‌کند و مردم را نسبت به آن بدبین می‌سازد.
• عدم شفافیت و آموزش: مالکان این دستگاه‌ها (چه باغداران و چه شرکت‌ها) معمولاً اطلاع‌رسانی درستی در مورد عملکرد و بی‌خطر بودن آن برای اقلیم به ساکنان محلی ارائه نمی‌دهند. این “جعبه سیاه” باعث تقویت شایعات می‌شود.

۳. جنبه‌های عملی: مزایا، معایب و نیاز به پژوهش

• مزیت اصلی: همانطور که دکتر رهنما اشاره می‌کند، این دستگاه می‌تواند نقش “پیشگیرانه مفیدی در کاهش خسارات کشاورزی یا صنعتی” داشته باشد. یک بارش تگرگ شدید می‌تواند محصول یک سال یک باغدار یا صدها خودروی پارک شده را در چند دقیقه نابود کند. از این منظر، هزینه خرید و نگهداری دستگاه در برابر خسارت احتمالی، اقتصادی است.
• عیب اصلی (و اثبات‌شده): آلودگی صوتی. شکایت‌های مکرر ساکنان تهرانسر از صدای دستگاه‌های پارکینگ ایران‌خودرو نشان می‌دهد که این بزرگترین و واقعی‌ترین پیامد منفی این فناوری است.
• نیاز به پژوهش: مهم‌ترین نکته‌ای که دکتر رهنما به آن اذعان دارد، فقدان پژوهش‌های بلندمدت در مورد اثرات تجمعی (Cumulative Effects) استفاده گسترده از این دستگاه‌ها در یک منطقه است. هرچند اثر یک دستگاه ناچیز است، اما آیا استفاده همزمان صدها دستگاه در یک حوضه آبریز می‌تواند اثرات نامشخصی داشته باشد؟ این یک “نیاز پژوهشی” جدی است که باید به آن پرداخته شود.

جمع‌بندی نهایی

• آیا دستگاه ضد تگرگ باعث خشکسالی می‌شود؟ خیر. از نظر علمی، انرژی و مقیاس عملکرد این دستگاه به قدری کوچک است که توانایی تأثیرگذاری بر پدیده‌های جوی عظیم مانند ابرها و سیستم‌های بارشی را ندارد.
• پس این دستگاه چه می‌کند؟ این دستگاه با ارسال امواج صوتی، فرآیند رشد تگرگ در داخل ابر را مختل می‌کند تا به جای دانه‌های بزرگ یخ، باران یا ژاله ببارد.
• بزرگترین مشکل آن چیست؟ آلودگی صوتی بسیار شدید که برای ساکنان اطراف آزاردهنده است.
• آیا کاملاً بی‌خطر است؟ در مقیاس خرد، بله. اما علم هنوز پاسخ قطعی برای اثرات بلندمدت و گسترده آن ندارد و نیازمند تحقیق بیشتر است.