آغاز نبرد سوخت پاک/ دولت به‌دنبال حذف گازوئیل کثیف و اسقاط کامیون‌های ۵۰ ساله
در نشست دوازدهم کارگروه ملی کاهش آلودگی هوا، محمدجعفر قائم‌پناه، معاون اجرایی رئیس‌جمهوری اعلام کرد که دولت با تمرکز بر ارتقای کیفیت سوخت و کاهش مازوت‌سوزی نیروگاهی، وارد فاز جدید اصلاح سیاست‌های انرژی شده است.
طبق تازه‌ترین داده‌های مهر ۱۴۰۴، ذخایر گازوئیل کشور به بیش از سه‌برابر سطح سال گذشته رسیده؛ یعنی حدود ۹ میلیارد لیتر ذخیره عملیاتی، که می‌تواند در زمستان پیش‌رو، نیاز نیروگاه‌ها را بدون رجوع به مازوت سنگین تأمین کند. این تغییر جهت، به‌ویژه پس از انتقادات جهانی نسبت به شاخص PM2.5 در کلان‌شهرهای ایران، اهمیت ویژه‌ای یافته است.
قائم‌پناه اعلام کرد که ۲۵۰ میلیون لیتر مازوت کم‌سولفور هم‌اکنون در مخازن نیروگاه‌ها آماده مصرف است و جایگزینی تدریجی سوخت‌های سنگین با گازوئیل استاندارد یورو ۴، در دستور کار دولت قرار گرفته. این تصمیم عملاً پایه‌ی فنی تحقق بسته "سوخت پاک ملی" است که در بودجه ۱۴۰۴ پیش‌بینی شده و هدف آن، رساندن میانگین گوگرد سوخت مصرفی کشور به زیر ۵۰ppm تا پایان سال آینده است.
افزون بر رویکرد سوخت، دولت به‌صورت هم‌زمان طرحی برای اسقاط کامیون‌های فرسوده بالای ۵۰ سال آغاز کرده است. بر اساس آمار سازمان محیط‌زیست، این ناوگان قدیمی عامل ۲۶٪ از ذرات آلاینده هوای کلان‌شهرها محسوب می‌شود. اجرای این سیاست دوگانه (سوخت پاک + ناوگان جدید)، در صورت پایداری تأمین مالی، می‌تواند شاخص آلودگی هوای تهران را تا پایان زمستان ۱۴۰۴ حدود ۱۵٪ کاهش دهد.
تحلیل خودرو یک
با اجرایی شدن کامل تولید بنزین و گازوئیل یورو ۴، بازدهی سوخت و عمر موتورهای تجاری حدود ۸٪ افزایش یافته و مصرف سوخت ملی سالانه تا ۴ میلیارد لیتر کاهش می‌یابد. این صرفه‌جویی معادل حدود ۲۸ هزار میلیارد تومان ارزش دلاری سوخت خام است که می‌تواند در مدل تراز انرژی کشور اثر قابل‌توجهی بر تراز صادرات فرآورده‌ها داشته باشد. همچنین، انتقال کامیون‌های فرسوده به طرح جایگزینی نقدی، حدود ۱۶ هزار دستگاه را شامل می‌شود و صنعت خودروسازی سنگین را در نیمه دوم سال با جهش تقاضا روبه‌رو خواهد کرد.
سخن پایانی
ورود دولت به فاز تولید سوخت‌های استاندارد یورو ۴ را باید گام نخست در اصلاح ساختار انرژی ایران دانست؛ مدلی که از یک سو به کاهش مستقیم ذرات معلق هوا در کلان‌شهرها می‌انجامد و از سوی دیگر، در بلندمدت ظرفیت صادرات فرآورده‌های پاک را افزایش خواهد داد. اسقاط کامیون‌های فرسوده و به‌روزرسانی گازوئیل، دو محور به‌ظاهر فنی اما اثرگذار بر ساختار اقتصاد محیط‌زیستی کشورند. این برنامه اگر با تداوم تأمین مالی، هماهنگی بین وزارت صمت، نفت و سازمان محیط‌زیست همراه شود، ایران را تا پایان سال آینده به یکی از معدود تولیدکنندگان سوخت یورو ۴ در منطقه تبدیل خواهد کرد. در شرایط کنونی که ذخایر گازوئیل سه‌برابر شده و مازوت کم‌سولفور در حال توزیع است، انتظار می‌رود زمستان ۱۴۰۴، نخستین زمستان بدون بحران مازوت‌سوزی باشد — رخدادی که در صورت تحقق، شاخص کیفیت هوای تهران و اصفهان را به‌طور چشمگیر بهبود خواهد داد و به دولت امکان بازسازی تصویر انرژی پاک را در افکار عمومی خواهد داد.
