شمارش معکوس برای ناوگان هوایی ایران / آسمان به تسخیر رقبا درآمد
در حالی که شرکت هواپیمایی ملی ایران (ایران‌ایر) با قراردادی ۱۰۰ فروندی بر روی کاغذ، همچنان در حسرت تحویل حتی یک هواپیمای نو باقی مانده، رقیب منطقه‌ای آن، “طیران ناس” عربستان، بی‌سروصدا در حال ساختن یکی از مدرن‌ترین ناوگان‌های هوایی خاورمیانه است. تحویل شصت‌وپنجمین فروند ایرباس A320neo به این شرکت سعودی، تنها یک خبر ساده نیست؛ بلکه اعلام رسمی “حذف ایران از رقابت استراتژیک برای تبدیل شدن به قطب هوانوردی منطقه” و زنگ خطری برای آینده اقتصادی و ژئوپلیتیکی کشور است.
گزارش‌ها حاکی از آن است که شرکت هواپیمایی “طیران ناس” عربستان، به عنوان بخشی از برنامه توسعه تهاجمی خود، ششمین فروند ایرباس A320neo را تنها در سال جاری میلادی (۲۰۲۵) تحویل گرفته و تعداد این هواپیمای مدرن و کم‌مصرف در ناوگان خود را به ۶۵ فروند رسانده است. این اقدام، یک گام تاکتیکی در راستای یک استراتژی کلان ملی است که اهداف جاه‌طلبانه‌ای را دنبال می‌کند:
- هدف استراتژیک عربستان: اتصال کشور به ۲۵۰ مقصد بین‌المللی، دستیابی به ظرفیت جابجایی ۳۳۰ میلیون مسافر و میزبانی از ۱۵۰ میلیون گردشگر سالانه. این اعداد نشان می‌دهد که عربستان نه تنها به دنبال تسخیر آسمان، بلکه به دنبال بازتعریف نقشه گردشگری و تجارت جهانی به نفع خود است.
۱. کالبدشکافی یک فرصت سوخته: داستان قرارداد ایران‌ایر
در نقطه مقابل این توسعه پرشتاب، داستان غم‌انگیز ایران‌ایر قرار دارد. پس از برجام، ایران‌ایر با امید به نوسازی ناوگان فرسوده خود، قرارداد قطعی خرید ۱۰۰ فروند هواپیما از ایرباس را نهایی کرد که قلب این قرارداد، ۳۲ فروند A320neo بود؛ دقیقاً همان مدلی که امروز ستون فقرات ناوگان رقبای منطقه‌ای را تشکیل می‌دهد. اما با بازگشت و تداوم تحریم‌ها، این قرارداد به یک سند تاریخی تبدیل شده و سهم ایران از آن پس از سال‌ها انتظار، همچنان “صفر” است.
تحلیل استراتژیک: این مقایسه (۶۵ در برابر صفر) صرفاً یک اختلاف عددی نیست، بلکه نشان‌دهنده یک شکست استراتژیک است. ایران در حال از دست دادن مزیت ژئوپلیتیکی منحصربه‌فرد خود به عنوان یک پل ارتباطی بین شرق و غرب است. در حالی که رقبا با ناوگان مدرن، مسافران ترانزیتی را جذب کرده و اقتصاد خود را متنوع می‌کنند، ایران با ناوگانی فرسوده، پرریسک و پرهزینه، نه تنها از این بازار پرسود محروم می‌ماند، بلکه ایمنی مسافران داخلی خود را نیز در معرض خطر قرار می‌دهد.
۲. پیامدهای عمیق شکاف رقابتی در آسمان
این جاماندگی صرفاً به معنای نداشتن هواپیمای جدید نیست، بلکه زنجیره‌ای از پیامدهای منفی را به دنبال دارد:
- انزوای اقتصادی: از دست دادن سهم بازار در پروازهای بین‌المللی و ترانزیت به معنای از دست دادن میلیاردها دلار درآمد ارزی است.
- کاهش ایمنی: میانگین عمر بالای ناوگان هوایی ایران، ریسک سوانح را افزایش داده و هزینه‌های نگهداری را سرسام‌آور می‌کند.
- آسیب به اعتبار ملی: ناتوانی در ارائه خدمات هوانوردی مدرن و رقابتی، به وجهه بین‌المللی کشور آسیب می‌زند.
- محدودیت توسعه گردشگری: بدون یک ناوگان هوایی کارآمد، تمام برنامه‌ها برای جذب گردشگر خارجی ابتر باقی خواهد ماند.
نتیجه‌گیری نهایی: فراتر از یک هواپیما، یک آینده در خطر است
خبر تحویل ایرباس جدید به عربستان، باید برای سیاست‌گذاران ایرانی بیش از یک خبر اقتصادی باشد؛ این یک هشدار امنیتی و توسعه‌ای است. آسمان خاورمیانه در حال تقسیم شدن بین بازیگران قدرتمندی چون امارات، قطر، ترکیه و حالا عربستان سعودی است و ایران به دلیل تحریم‌ها، به سرعت در حال تبدیل شدن به یک تماشاگر در این رقابت بزرگ است. تا زمانی که راهکاری اساسی برای شکستن بن‌بست تحریم‌ها و ورود فناوری به صنعت هوانوردی پیدا نشود، هر هواپیمای جدیدی که در فرودگاه‌های ریاض، دبی یا دوحه فرود می‌آید، گامی دیگر در جهت انزوای بیشتر ایران و از دست رفتن یک فرصت تاریخی برای توسعه خواهد بود.
