زنگ خطر ناترازی بنزین / بالن آزمایشی اصلاح قیمت به هوا رفت!
در حالی که حافظه جمعی جامعه ایران همچنان تحت تأثیر ترومای افزایش قیمت بنزین در آبان ۹۸ قرار دارد، دولت چهاردهم با به جریان انداختن بحث “اصلاح قیمت سوخت”، در حال قدم زدن در یک میدان مین اقتصادی-اجتماعی است. با وجود تکذیب‌های قاطع سخنگوی دولت و وزارت نفت مبنی بر عدم وجود هرگونه مصوبه نهایی، تأیید وجود “سناریوهای کارشناسی” برای کنترل مصرف سرسام‌آور و ناترازی شدید انرژی، یک “بالن آزمایشی” هدفمند را به افکار عمومی فرستاده تا واکنش‌ها را قبل از تصمیم‌گیری نهایی در لایحه بودجه ۱۴۰۵ بسنجد.
موضوع حساس قیمت بنزین بار دیگر به کانون بحث‌های سیاسی و اقتصادی کشور بازگشته است. این دور جدید از گفت‌وگوها، که با انتشار شایعاتی در فضای مجازی آغاز شد، دولت را در موقعیت پیچیده‌ای برای مدیریت افکار عمومی و تصمیم‌گیری‌های کلان اقتصادی قرار داده است.
چرا بحث بنزین دوباره داغ شد؟
اقتصاد ایران با یک “بحران خاموش انرژی” مواجه است. آمارها نشان می‌دهد:
- ناترازی فزاینده: مصرف روزانه بنزین از مرز تولید داخلی فراتر رفته و کشور را به واردکننده بنزین تبدیل کرده است.
- قاچاق گسترده: اختلاف قیمت بنزین در ایران (حدود ۳ سنت دلار) با کشورهای همسایه (حدود ۱ دلار)، انگیزه‌ای غیرقابل کنترل برای قاچاق سوخت ایجاد کرده و یارانه‌ها را به جیب قاچاقچیان سرازیر می‌کند.
- یارانه پنهان عظیم: دولت سالانه ده‌ها میلیارد دلار یارانه پنهان برای بنزین پرداخت می‌کند که می‌تواند صرف سرمایه‌گذاری‌های زیربنایی یا حمایت مستقیم از اقشار نیازمند شود.
این سه عامل، دولت را برای “اصلاح” این وضعیت تحت فشار قرار داده است.
بازی دوگانه
واکنش دولت به شایعات اخیر، یک استراتژی دوگانه و قابل پیش‌بینی بوده است:
- تکذیب رسمی: سخنگوی دولت و وزارت نفت فوراً هرگونه “تصمیم قطعی” یا “مصوبه نهایی” برای افزایش قیمت را رد کردند. این اقدام با هدف کنترل اضطراب عمومی و جلوگیری از تکرار شوک‌های اجتماعی انجام می‌شود.
- تأیید ضمنی: همزمان، مقامات دولتی تأیید کرده‌اند که “سناریوهایی” برای “مدیریت مصرف” و “توزیع عادلانه‌تر یارانه‌ها” در حال بررسی کارشناسی است. این بخش از پیام، چراغ سبزی به کارشناسان و نخبگان است تا بدانند دولت از ضرورت اصلاح آگاه است.
نقطه تصمیم‌گیری (بودجه ۱۴۰۵)
تمام طرفین دعوا—از نمایندگان مجلس گرفته تا کارشناسان اقتصادی—متفق‌القول هستند که سرنوشت نهایی این موضوع در لایحه بودجه سال ۱۴۰۵ مشخص خواهد شد. بودجه، سندی است که دولت نمی‌تواند در آن کلی‌گویی کند و باید منابع و مصارف خود را شفاف سازد. بنابراین، هرگونه تغییر در قیمت یا نظام سهمیه‌بندی بنزین، باید در اعداد و ارقام بودجه سال آینده منعکس شود.
