تجارت بزرگ ایران و قطر

رشد ۵۳ درصدی تجارت ایران و قطر در سال ۲۰۲۴ نشان می‌دهد این رابطه اقتصادی، با محوریت صادرات غیرنفتی و نقش‌آفرینی استان بوشهر، وارد مرحله‌ای تازه از توسعه شده است.

روابط تجاری ایران و قطر طی سال‌های اخیر روندی رو به رشد داشته است. آمارهای منتشرشده از سوی گمرک ایران برای دوره ۹ ماهه سال ۲۰۲۴ (از ماه مارس تا دسامبر) نشان می‌دهد که ارزش مبادلات تجاری دو کشور حدود ۲۶۵ میلیون دلار و صادرات ایران به قطر در این دوره شامل دام زنده، سبزیجات، فرآورده‌های لبنی و سایر کالاهای کشاورزی و صنعتی حدود ۲۶۵ میلیون دلار بوده که رشد ۵۳٪ نسبت به سال قبل را نشان می‌دهد. صادرات قطر به ایران در ۲۰۲۴ بسیار کمتر بوده و رقم آن حدود ۸.۳۳ میلیون دلار گزارش شده است که شامل خودرو، ماشین‌آلات و سایر کالاهای مصرفی می‌شود.

به طور کلی عمده ظرفیت‌های صادراتی ایران به قطر شامل محصولات کشاورزی و غذایی مانند میوه‌ها، سبزیجات، خرما و محصولات فرآوری‌شده، مواد ساختمانی و مصالح، فرش و صنایع دستی، محصولات دامی و آبزیان است، که با توسعه زیرساخت‌های حمل‌ونقل و تجارت (به‌ویژه از طریق بنادر جنوب ایران) این ظرفیت‌ها می‌تواند به رشد پایدار صادرات به این مقصد مهم منجر شود. اقتصاد قطر به‌شدت به واردات وابسته است، و ایران به دلیل نزدیکی جغرافیایی و روابط استراتژیک حسنه با این کشور می‌تواند در شرایط تحریم از این فرصت بهره‌برداری کند.

در قلب این رابطه استان بوشهر به‌دلیل موقعیت جغرافیایی، بنادر فعال و نزدیکی به قطر، می‌تواند نقش محوری در توسعه مبادلات تجاری، به‌ویژه در حوزه صادرات کالاهای ایرانی ایفا می‌کند و تقویت زیرساخت‌های بندری و افزایش جذب سرمایه‌گذاری از سوی بخش خصوصی می‌تواند به توسعه زیرساختی این استان و در نهایت افزایش سهم ایران در بازار قطر منجر شود. استاندار بوشهر با اشاره به ظرفیت بالای بنادر استان بوشهر در حوزه صادرات می‌گوید: در زمان حاضر ۶۰ درصد صادرات کل ایران به قطر از استان بوشهر صورت می‌گیرد.

خورشید گزدرازی، رئیس اتاق بازرگانی بوشهر در تشریح وضعیت روابط تجاری ایران و قطر و نقش این استان در بهبود این رابطه می‌گوید: نزدیکی جغرافیایی بنادر استان به بنادر قطر، کاهش هزینه حمل‌ونقل و سرعت بالای انتقال کالا، بوشهر را به یکی از کانون‌های اصلی صادرات به این کشور تبدیل کرده است. در این میان، بندر دیر نقش ویژه و تعیین‌کننده‌ای در تأمین نیازهای بازار قطر ایفا می‌کند.

گزدرازی درباره موقعیت استراتژیک بندر دیر نیز اینگونه می‌گوید: بندر دیر به واسطه فاصله کوتاه دریایی، فعالیت مستمر شناورهای تجاری و حضور تجار باسابقه محلی، به مسیری مطمئن و اقتصادی برای صادرات کالا، به‌ویژه محصولات کشاورزی تازه و آبزیان، تبدیل شده است. این مزیت موجب شده صادرکنندگان داخلی این بندر را به عنوان یکی از مقاصد اصلی صادرات به قطر انتخاب کنند. استاندار بوشهر نیز این بندر را به دلیل نزدیکی به بندر الرویس قطر نقطه طلایی رشد و توسعه تجارت دریایی ایران و قطر می‌داند و می‌گوید: بخش عمده‌ای از تشریفات اداری که مسیر فعالیت‌های تجاری را محدود می‌کرد، رفع شده و زمینه توسعه صادرات غیرنفتی بیشتر از گذشته فراهم است.

وی تکمیل اسکله، تجهیز بندر به امکانات ایمنی و ارتقا تردد کشتی‌های تجاری با ظرفیت بالا را از مهم‌ترین نیاز‌های پیش‌روی بندر دیر برشمرد و افزود: روند توسعه زیرساخت‌ها با همکاری ویژه سازمان بنادر و دریانوردی تسریع شده است؛ هدف نهایی آن است که بندر دیر بهترین مسیر حمل کالا‌های صادراتی مانند میوه و سبزیجات به قطر شود.

علی شریعتی مقدم؛ عضو هیات نمایندگان اتاق بازرگانی ایران درباره روابط تجاری ایران و قطر گفت:

قطری‌ها علاقه‌مندی زیادی به فعالیت در ایران از طریق سرمایه‌گذاری‌های مشترک دارند و تمایل دارند در رقابت با سایر کشورهای حوزه خلیج‌فارس، همکاری‌های گسترده‌تری با ایران شکل دهند. قطر می‌تواند از منظر سرمایه‌گذاری مشترک، اقدامات متعددی با ایران انجام دهد؛ چه در حوزه صنایع کوچک و متوسط و چه در بخش‌های بزرگ‌تر.

بخش مهمی از آسیب‌هایی که ما متحمل شده‌ایم، ناشی از تحریم‌های بین‌المللی و مشکلات مرتبط با آن است. با این حال، اگر اولویت‌بندی درستی در صنایع کوچک و متوسط انجام شود، می‌توان پروژه‌های مشترکی، به‌ویژه در حوزه صادرات مجدد از قطر، تعریف کرد. در این میان، صنایعی مانند صنایع غذایی، صنایع دستی و شرکت‌هایی که امکان مشارکت با طرف‌های قطری را دارند، از ظرفیت بالایی برخوردارند.

قطری‌ها علاقه‌مند به سرمایه‌گذاری مشترک هستند، اما در برخی موارد، تولید در داخل قطر باعث می‌شود قدرت رقابت کاهش پیدا کند. با این حال، از نظر کلی، تمایل به سرمایه‌گذاری در ایران وجود دارد و این ظرفیت می‌تواند فعال شود.