پاشنه آشیل صادرات نفت ایران / نبرد نفتکش‌ها در دریای چین!
در حالی که ایران رکورد بارگیری نفت خود در دوران تحریم را شکسته، داده‌های بین‌المللی از کاهش تقاضای کوتاه‌مدت در بنادر چین حکایت دارد. همایون فلکشاهی، تحلیلگر ارشد موسسه معتبر “کپلر”، در تحلیلی جامع، از پیچیدگی‌های لجستیکی، تخفیف‌های ۸ دلاری و جنگ قیمتی ایران برای حفظ تنها مشتری بزرگ خود پرده برمی‌دارد و پیش‌بینی می‌کند که با وجود زمستان سرد فعلی، بهارِ تقاضا برای نفت ایران از ژانویه آینده باز خواهد گشت.
بر اساس تحلیل همایون فلکشاهی، کارشناس ارشد موسسه بین‌المللی داده‌های انرژی کپلر، بازار صادرات نفت ایران در یک وضعیت پیچیده و دوگانه قرار گرفته است: از یک سو، با افزایش فشار تحریم‌ها، هزینه‌ها و چالش‌های لجستیکی افزایش یافته و از سوی دیگر، ایران با ارائه تخفیف‌های قابل توجه و تاکتیک‌های جدید، برای حفظ سهم خود در بازار چین تلاش می‌کند.
چالش‌های فعلی پیش روی صادرات نفت ایران
- بحران لجستیک و افزایش هزینه‌ها:
- تحریم نفتکش‌ها: حدود ۶۰ درصد از نفتکش‌هایی که در مسیر ایران-چین فعالیت داشتند، تحریم شده‌اند. این امر باعث شده انتقال نفت بین کشتی‌ها (Ship-to-Ship) زمان‌برتر و پرهزینه‌تر شود.
- تحریم بنادر چین: تحریم برخی بنادر کلیدی چین توسط آمریکا، فرآیند تخلیه را پیچیده‌تر کرده و باعث کاهش ورود نفت ایران به این بنادر شده است.
- تأثیر اسنپ‌بک (مکانیسم ماشه): فعال شدن تحریم‌های سازمان ملل، اگرچه تجارت با چین را متوقف نمی‌کند، اما ریسک همکاری را برای شرکت‌های بیمه و نفتکش‌های با پرچم ثالث بالا برده و هزینه تمام‌شده انتقال را افزایش می‌دهد.
- کاهش تقاضای کوتاه‌مدت در چین:
- آمار کاهشی: میانگین واردات روزانه نفت ایران توسط چین از ۱.۴۵ میلیون بشکه (در بهار) به ۱.۳۳ میلیون بشکه (در تابستان) کاهش یافته است.
- دلایل اصلی: این کاهش نه فقط به دلیل تحریم، بلکه به خاطر سطح بالای ذخایر استراتژیک نفت در چین و مهم‌تر از آن، پایان یافتن سهمیه واردات پالایشگاه‌های مستقل کوچک (Teapots) است. این پالایشگاه‌ها خریدار انحصاری نفت ایران هستند.
استراتژی‌های متقابل ایران و چشم‌انداز آینده
- سلاح تخفیف برای حفظ بازار:
- افزایش جذابیت قیمتی: ایران برای رقابت، تخفیف نفت خود را به شدت افزایش داده است. این تخفیف که قبلاً کمتر از ۱ دلار بود، اکنون به حدود ۸ دلار در هر بشکه نسبت به نفت برنت رسیده است.
- رقابت با عربستان: نفت ایران در حال حاضر حدود ۱۳ دلار در هر بشکه ارزان‌تر از نفت مشابه عربستان سعودی به دست پالایشگاه‌های چینی می‌رسد که این یک مزیت رقابتی قدرتمند است.
- چشم‌انداز مثبت از ژانویه ۲۰۲۶:
- تمدید سهمیه‌ها: انتظار می‌رود با شروع سال میلادی جدید (ژانویه)، دولت چین سهمیه‌های جدید واردات نفت خام را برای پالایشگاه‌های کوچک تمدید کند.
- نیاز ذاتی به خوراک ارزان: این پالایشگاه‌ها حاشیه سود پایینی (حدود ۳-۴ دلار) دارند و برای بقا و سودآوری، مجبور به خرید خوراک ارزان‌قیمت مانند نفت ایران هستند. بنابراین، تقاضا برای نفت ایران به طور طبیعی باز خواهد گشت.
ابهامات بازار
- بازار هند همچنان بسته است: برخلاف خرید گسترده نفت روسیه، هند به دلیل ترس از تحریم‌های ثانویه آمریکا، هیچ تمایلی به خرید نفت ایران نشان نداده است. آخرین محموله در می ۲۰۱۹ به هند تحویل داده شد.
- معمای روشن شدن رادارها (AIS): اقدام اخیر و هماهنگ بیش از ۸۰٪ نفتکش‌های ایرانی در روشن کردن سیستم موقعیت‌یاب خود، هنوز دلیل مشخصی ندارد. سناریوهای احتمالی شامل نمایش قدرت در برابر آمریکا، آماده‌سازی برای بازرسی‌های احتمالی تحت تحریم‌های سازمان ملل، یا حتی یک تصمیم جدید از سوی چین برای خرید رسمی نفت ایران است، اما هیچ‌کدام قطعی نیست.
