افغانستان و ترکیه دست به دست هم دادند/ مسیر حیاتی ایران در خطر!
در اقدامی تاریخی، تفاهم‌نامه‌ای میان راه‌آهن جمهوری اسلامی ایران، راه‌آهن دولتی ترکیه و اداره خط راه‌آهن افغانستان برای توسعه همکاری‌های سه‌جانبه در بخش ریلی به امضا رسید.
این یادداشت تفاهم که بر تسهیل عبور، کاهش هزینه‌های ترانزیت و نوسازی زیرساخت‌ها متمرکز است، در حالی منعقد می‌شود که ایران به عنوان یکی از مسیرهای ترانزیتی حیاتی اوراسیا، در معرض تهدید رقابت فزاینده‌ای از سوی افغانستان و ترکیه قرار دارد.
تفاهم‌نامه‌ای که ایران را در موضع انفعال قرار داد
این تفاهم‌نامه که میان مقامات عالی‌رتبه راه‌آهن سه کشور به امضا رسید، به نظر می‌رسد که ایران در این معادله به عنوان یکی از ناظران اصلی در نظر گرفته شده است، نه به عنوان بازیگر محوری. کارشناسان معتقدند این توافق می‌تواند تأثیرات عمده‌ای بر موقعیت ایران در مسیرهای ترانزیتی اوراسیا بگذارد.
در حال حاضر، ایران که به‌عنوان یکی از بزرگ‌ترین کریدورهای ترانزیتی منطقه شناخته می‌شود، از سال‌ها پیش به دنبال تقویت جایگاه خود در مسیرهای تجاری آسیایی و اروپایی بوده است. اما با ایجاد این توافق سه‌جانبه، ایران به‌طور ضمنی مجبور به پذیرش نقش کم‌رنگ‌تری در مقایسه با همسایگان خود خواهد شد، که به طور مستقیم در کاهش رقابت‌پذیری و هزینه‌های ترانزیتی تأثیر خواهد گذاشت.
یکپارچگی منطقه‌ای؛ افغانستان و ترکیه بازیگر اصلی در مسیرهای ترانزیتی
این توافق نشان‌دهنده تغییرات چشمگیری در نحوه ارتباط کشورهای منطقه‌ای است. در حالی که ایران بیش از یک دهه است که در تلاش برای تقویت زیرساخت‌های حمل‌ونقل ریلی و گسترش ظرفیت‌های خود بوده، افغانستان و ترکیه با توجه به موقعیت جغرافیایی و سرمایه‌گذاری‌های کلان در پروژه‌های ترانزیتی، به‌طور غیرمستقیم در تلاشند که ایران را از رقابت حذف کنند.
این اتحاد میان سه کشور، یک تحرک جدید در جهت کاهش هزینه‌های لجستیکی و زمان ترانزیت کالا بین آسیا و اروپا است. با هماهنگی‌های فنی و کاهش بروکراسی‌های مرزی، عبور و مرور قطارهای باری تسهیل خواهد شد که در نهایت می‌تواند ایران را از نقش اصلی خود در این کریدورهای ترانزیتی خارج کند.
چالش‌ها و فرصت‌ها؛ آیا ایران می‌تواند جایگاه خود را بازیابی کند؟
با توجه به تحولات اخیر، ایران باید سریعاً تدابیری اتخاذ کند تا دوباره موقعیت خود را به‌عنوان بازیگر کلیدی در ترانزیت اوراسیا تثبیت کند. یکی از بزرگ‌ترین چالش‌های ایران، به‌ویژه در حوزه ریلی، نوسازی زیرساخت‌ها و سرمایه‌گذاری در فناوری‌های جدید است. در غیر این صورت، ایران ممکن است در دام رقابت‌های منطقه‌ای گرفتار شود و موقعیت خود را در دنیای تجارت بین‌المللی از دست بدهد.
از سوی دیگر، این وضعیت می‌تواند فرصتی برای ایران باشد تا با بازنگری در استراتژی‌های خود، در عرصه‌های دیگر نظیر حمل‌ونقل دریایی و هوایی وارد عمل شود و جبران کند.
آینده ترانزیت ایران؛ رقابت، تهدید یا فرصت؟
ایران با برخورداری از یکی از بهترین موقعیت‌های جغرافیایی برای عبور کالا بین آسیا و اروپا، همچنان یک رقیب قدرتمند در این میدان باقی خواهد ماند. اما موفقیت در این زمینه نیازمند توجه ویژه به تقویت روابط منطقه‌ای، نوسازی زیرساخت‌ها و سرمایه‌گذاری در تکنولوژی‌های روز دنیاست.
در حالی که ایران می‌تواند از این تحولات به نفع خود بهره‌برداری کند، زمان برای واکنش سریع و استراتژیک به این تغییرات، از همیشه مهم‌تر است. آیا ایران می‌تواند با توسعه زیرساخت‌های ریلی و سرمایه‌گذاری در پروژه‌های مشترک، جایگاه خود را به‌عنوان هاب ترانزیتی حفظ کند، یا اینکه در نهایت باید به نفع همسایگان خود عقب‌نشینی کند؟
پیشنهادات برای سرمایه‌گذاران و سیاست‌گذاران
- سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌های حمل‌ونقل ریلی: ایران باید به‌طور جدی به توسعه و نوسازی زیرساخت‌های خود بپردازد. این کار نه تنها برای حفظ جایگاه ترانزیتی حیاتی است بلکه در درازمدت موجب افزایش بهره‌وری و کاهش هزینه‌های ترانزیت خواهد شد.
- پیشرفت در تکنولوژی‌های نوین: استفاده از فناوری‌های دیجیتال و اتوماسیون در حمل‌ونقل می‌تواند ایران را به یک رقیب جدی در ترانزیت بین‌المللی تبدیل کند.
رقابت پیچیده ایران با همسایگان در دنیای ترانزیت
با امضای این تفاهم‌نامه، ایران با تهدیداتی جدی از سوی افغانستان و ترکیه روبروست که می‌تواند موقعیت ترانزیتی آن را به خطر بیاندازد. در عین حال، این تحولات فرصت‌هایی برای تجدید نظر در سیاست‌های اقتصادی و ترانزیتی ایران به وجود می‌آورد که می‌تواند موجب تحولات اساسی در جایگاه آن در بازار جهانی ترانزیت شود.
