شوک به یارانه‌بگیران/ یارانه خانوارهای ۳ نفره در خطر حذف

با ابلاغ شاخص تازه‌ای از سوی دولت، معیار «خرید خرد» به فرآیند دهک‌بندی یارانه‌بگیران اضافه شد. این شاخص بر اساس تراکنش‌های خرید فروشگاهی محاسبه می‌شود و هدف آن شناسایی خانوارهای پردرآمد و حذف آن‌ها از فهرست یارانه‌بگیران است. به گفته منابع دولتی، اگر میانگین خرید ماهانه یک خانوار سه‌نفره به همراه اجاره‌بها بیش از ۵۰ میلیون تومان در بازه شش‌ماهه باشد، یارانه آن خانوار قطع خواهد شد.

 نحوه محاسبه شاخص خرید خرد

در این طرح، برای هر فرد سقف خرید خرد ماهانه ۱۰ میلیون تومان تعیین شده است. به‌عنوان مثال، برای خانوار سه‌نفره، سقف مجاز ۳۰ میلیون تومان در ماه است. مجموع هزینه‌های خرد و اجاره، مبنای محاسبه دهک اقتصادی قرار می‌گیرد. این معیار به‌دلیل دسترسی آسان دولت به داده‌های تراکنش‌های کارتخوانی و سهولت در تحلیل اقتصادی انتخاب شده است.

 خرید خرد دقیق‌تر از درآمد؟

بر اساس گزارش‌ها، شناسایی منابع درآمدی واقعی خانوارها به‌دلیل تنوع مشاغل، درآمدهای غیررسمی و عدم شفافیت حساب‌های بانکی با دشواری همراه بوده است. از همین رو دولت تصمیم گرفته تا با تمرکز بر هزینه‌ها، به جای درآمدها، تصویر واضح‌تری از سطح زندگی خانوارها ترسیم کند. خرید خرد نسبت به گردش حساب، معیاری مستقیم‌تر برای سنجش مصرف است و می‌تواند دهک‌های بالاتر را بهتر از قبل تفکیک کند.

 میانگین شش‌ماهه برای دقت بیشتر

برخلاف طرح‌های گذشته که گاهی مبنای یک‌ماهه داشتند، این‌بار شاخص جدید بر پایه میانگین شش‌ماهه محاسبه می‌شود تا نوسانات موقت، مثل خریدهای فصلی یا هزینه‌های ناگهانی، موجب حذف اشتباه خانوارها از لیست یارانه‌بگیران نشود.

تحلیل و پیامدها

تحلیل اقتصاد آنلاین نشان می‌دهد استفاده از شاخص خرید خرد می‌تواند دقت نظام دهک‌بندی را افزایش دهد اما در عین حال، خطر خطا در تشخیص خانوارهای متوسط نیز وجود دارد. بسیاری از خانواده‌ها ممکن است به دلیل هزینه‌های اجاره یا خریدهای گروهی، به‌صورت اشتباه در دهک‌های بالا قرار گیرند. کارشناسان پیشنهاد می‌کنند دولت پیش از حذف یارانه‌ها، فرآیند بازبینی و اعتراض را تقویت کند تا عدالت اقتصادی حفظ شود.