گوشت مرغ که همواره به عنوان یکی از پروتئین‌های اصلی و قابل دسترس خانوار مطرح بوده، بار دیگر شاهد نوسان شدید قیمتی بود.

مرغ دوباره پرید؛ فقط چند ساعت برگشت به قیمت مصوب دوام آورد.

در هفته‌ای که گذشت، نرخ هر کیلو گوشت مرغ در بازار آزاد از ۱۳۷٬۵۰۰ تومان به ۱۴۸٬۰۰۰ تومان جهش کرد. این افزایش که نشان‌دهنده فشار تقاضا و همچنین افزایش هزینه‌های تولید بود، تنها برای مدت بسیار کوتاهی در بازار ادامه یافت و سپس با دخالت‌های مقطعی یا اعلام مجدد قیمت مصوب، به نرخ پایه بازگشت. با این حال، این نوسان کوتاه‌مدت، اعتماد مصرف‌کننده به ثبات قیمت را از بین برده و فشار روانی قابل توجهی ایجاد کرده است. در عمل، بسیاری از خرده‌فروشان همچنان با قیمتی بالاتر از نرخ مصوب اقدام به فروش می‌کنند، زیرا حاشیه سود آن‌ها به دلیل افزایش هزینه‌های انرژی و حمل و نقل تضمین نمی‌شود.

تخم‌مرغ: پر کشیدن از سبد خرید

وضعیت تخم‌مرغ که شاخص مهمی برای سنجش قدرت خرید طبقات متوسط و ضعیف است، به شدت وخیم شده است.

تخم‌مرغ هم پر کشید؛ هر شانه ۳۰ تایی به ۲۱۰ هزار تومان رسیده است.

در حالی که قیمت مصوب برای هر شانه ۳۰ عددی ۱۸۴٬۰۰۰ تومان تعیین شده است، قیمت واقعی فروش در سطح خرده‌فروشی‌ها به ۲۱۰٬۰۰۰ تومان رسیده است.

این اختلاف قیمت به معنای افزایش ۲۶٬۰۰۰ تومانی است که معادل افزایش تقریبی ۱۴٪ نسبت به نرخ رسمی در بازار خرده‌فروشی است. تولیدکنندگان، افزایش هزینه‌های نهاده‌های دامی و واکسن‌ها را عامل اصلی این افزایش می‌دانند.

 لبنیات: شوک ۳۴ درصدی ناشی از بیماری دامی

بخش لبنیات یکی از بیشترین جهش‌های قیمتی را در طول هفت ماه گذشته تجربه کرده است، که دلایل آن ترکیبی از بیماری‌های دامی و مشکلات ارزی نهاده‌ها است.

در بخش لبنیات، بطری شیر کم‌چرب ۹۴۶ میلی‌لیتری که تا چندی پیش ۲۸ هزار تومان بود، هم‌اکنون به ۳۷ هزار و ۵۰۰ تومان رسیده است.

این افزایش ۹٬۵۰۰ تومانی طی هفت ماه، نرخ رشد بیش از ۳۴٪ را نشان می‌دهد.

دامداران می‌گویند: «تب برفکی سویه جدید (SAT1) و کمبود نهاده ارزی، تولید را در مدار صعود نگه داشته است.» در حالی که دولت مدعی تأمین نهاده‌ها است، دامداران معتقدند تخصیص ارز ترجیحی به این بخش ناکافی بوده و هزینه واردات خوراک دام به شدت افزایش یافته است.

کالاهای صنعتی و فرآوری‌شده: تورم از کارخانه آغاز شد

افزایش قیمت‌ها تنها محدود به محصولات پروتئینی و لبنی نبوده و کالاهای اساسی فرآوری‌شده نیز تحت تأثیر قرار گرفته‌اند:

• ماکارونی: قیمت هر بسته ۷۰۰ گرمی ماکارونی به ۴۷٬۰۰۰ تومان رسیده است. این رشد ۱۴٪ طی چهار ماه اخیر، نشان‌دهنده افزایش هزینه‌های گندم و انرژی در کارخانجات است.

• تن ماهی: قوطی تن ماهی ۱۸۰ گرمی نیز شاهد جهش قیمتی از ۱۰۴٬۰۰۰ تومان به ۱۱۹٬۹۰۰ تومان بوده است.

• چای و روغن: قیمت چای خارجی ۵۰۰ گرمی به ۶۴۰٬۰۰۰ تومان رسیده و روغن‌های خوراکی نیز در آستانه تجربه افزایش قیمت دوم در ماه جاری قرار دارند که ناشی از تعدیل قیمت ارز وارداتی آن‌ها است.

 تصمیمات کلان دولت و قربانی شدن رفاه

تحلیل‌گران اقتصادی معتقدند سیاست‌های کلان ارزی دولت، به‌طور مستقیم بر قدرت خرید مردم تأثیر گذاشته است.

دولت می‌گوید بودجه ارزی تأمین کالاهای اساسی را از ۱۱ میلیارد دلار به ۸ میلیارد کاهش داده است؛ اما این تصمیم، به گفته کارشناسان، رفاه اجتماعی را قربانی تراز تجاری کرده است.

کاهش ۳ میلیارد دلاری در تخصیص ارز ترجیحی، مستقیماً منجر به افزایش قیمت تمام‌شده کالاها شده است، زیرا واردکنندگان ناچار به استفاده از ارز نیمایی با نرخ بالاتر شده‌اند.

هم‌زمان با این افزایش قیمت‌ها، برنامه حمایتی دولت نیز با چالش‌های جدی روبرو شده است:

1. حذف یارانه‌بگیران: ۹ میلیون نفر از فهرست یارانه‌بگیران حذف شدند، که طبق آمار رسمی، اکثریت آن‌ها از طبقه متوسط رو به پایین بوده‌اند.

2. کالابرگ الکترونیکی: این سامانه که قرار بود جایگزینی برای یارانه‌های نقدی باشد، عملاً برای بسیاری غیرفعال مانده است، یا به دلیل عدم پوشش اقلام مورد نیاز یا مشکلات فنی در پذیرش فروشگاه‌ها.

این دو عامل، فشار مضاعفی بر خانوارهای حذف شده و نیازمند واقعی وارد کرده است.

مقایسه قیمت‌ها: تفاوت بازار مرکزی و شهر

داده‌های میدانی نشان‌دهنده شکاف قیمتی عمیق بین میادین میوه‌وتره‌بار دولتی و قیمت‌های نهایی در سطح شهر است. این جدول تفاوت قیمت‌های مشاهده شده را نشان می‌دهد:

قلم کالاتفاوت قیمت (میادین نسبت به سطح شهر)گوشت گوسفندی۲۴٪ ارزان‌ترگوشت گوساله۱۵٪ ارزان‌ترگوشت مرغ۹٪ ارزان‌ترتخم‌مرغ۱۲٪ ارزان‌ترحبوبات۲۹٪ ارزان‌تربرنج ممتاز۱۴٪ ارزان‌ترقند۱۰٪ ارزان‌ترشکر۷٪ ارزان‌تر

به عبارت دیگر، اگر خانواری به دلیل محدودیت‌های دسترسی، توانایی خرید از میادین را نداشته باشد، باید به‌طور میانگین ۱۵ تا ۲۰ درصد هزینه بیشتری برای کالاهای مشابه بپردازد.

ناپایداری امنیت غذایی

نگرانی اصلی کارشناسان، تداوم چرخه تورم در اقلام اساسی است. تا زمانی که نهاده‌ها با نرخ‌های بالا تأمین شوند و بودجه ارزی محدود بماند، انتظار کاهش قیمت وجود ندارد.

امنیت غذایی در مسیر ناپایدار حرکت می‌کند؛ کاهش ارز و افزایش نهاده به معنای تداوم تورم خوراکی است، حتی اگر مرغ فردا به نرخ مصوب برگردد.

کاهش ارزش ریال و فشار ناشی از حذف یارانه‌ها، عملاً رفاه طبقات متوسط را به نقطه صفر رسانده و قدرت خرید برای تأمین نیازهای اساسی را شدیداً محدود کرده است.