تصمیم سخت درباره یارانه و کالابرگ ۱۴۰۵ / همه مردم بخوانند
دولت در بخشنامه بودجه جدید از بازآرایی کامل سیاست‌های حمایتی خبر داده است؛ تصمیمی که می‌تواند نظام پرداخت یارانه را متحول کند، اما در عین حال نگرانی‌هایی درباره کاهش قدرت خرید دهک‌های پایین ایجاد کرده است.
بخشنامه بودجه سال 1405 کل کشور نشان می‌دهد دولت در مسیر اصلاح سیاست‌های حمایتی خود، تمرکز ویژه‌ای بر بازنگری سازوکار پرداخت یارانه‌ها و انطباق آن با نظام ارزی جدید دارد.
در متن بخشنامه تأکید شده است که سیاست‌های قبلی دولت در زمینه تخصیص منابع یارانه‌ای، به‌ویژه در قالب ارز ترجیحی و حمایت‌های غیرمستقیم، با وجود هزینه‌های سنگین، نتوانسته اهداف عدالت اجتماعی و بهبود معیشت دهک‌های پایین را محقق کند. از این رو، اصلاح تدریجی و هدفمند نظام یارانه‌ها در دستور کار بودجه سال آینده قرار گرفته است.
گذار از پرداخت‌های عمومی به حمایت‌های «هدفمند»
بر اساس راهبردهای پیشنهادی دولت، نظام جدید پرداخت یارانه بر محور حمایت مستقیم از خانوارهای واجد شرایط استوار خواهد بود. این تغییر به‌صورت مرحله‌ای اجرا می‌شود تا منابع یارانه‌ای به جای پخش نامتوازن در زنجیره تولید و واردات، مستقیماً به مصرف‌کنندگان برسد.
در این چارچوب، یارانه نقدی یا کالابرگ الکترونیکی جایگزین شیوه‌های غیرشفاف حمایت ارزی خواهد شد و دستگاه‌های اجرایی مکلف به ایجاد سامانه‌های هوشمند برای شناسایی دقیق مشمولان هستند.
دیدگاه موافقان: عدالت واقعی از مسیر پرداخت هدفمند
حامیان این تحول معتقدند اصلاح نظام یارانه‌ای می‌تواند شفافیت در هزینه‌کرد منابع عمومی، جلوگیری از هدررفت منابع و کاهش فساد اقتصادی را به‌دنبال داشته باشد. به باور آنان، پرداخت مستقیم یارانه به خانوارهای هدف، ضمن حفظ معیشت دهک‌های پایین، دولت را از بار مالی ناشی از تثبیت مصنوعی قیمت‌ها و رانت‌های وارداتی رها خواهد کرد.
برخی کارشناسان نیز تأکید دارند که دولت با اجرای دقیق سامانه کالابرگ می‌تواند میان سه هدف کلان—عدالت، کارایی و پایداری بودجه—توازن برقرار کند.
دیدگاه منتقدان: خطر اختلال در معیشت و کاهش قدرت خرید
در مقابل، منتقدان هشدار می‌دهند هرگونه تغییر در شیوه پرداخت یارانه‌ها در شرایط تورمی فعلی، ممکن است به کاهش قدرت خرید طبقات متوسط و پایین منجر شود. به گفته آنها، اگر دولت نتواند زمان‌بندی اصلاح را با پرداخت‌های جبرانی هم‌زمان کند، طبقات آسیب‌پذیر ممکن است در فاصله اجرایی شدن طرح با فشار شدید قیمتی مواجه شوند.
منتقدان همچنین بر لزوم تقویت زیرساخت‌های کالابرگ، جلوگیری از خطاهای سیستمی و تأمین مالی پایدار برای پرداخت‌های حمایتی تأکید دارند، چراکه تجربه سال‌های گذشته نشان داده اجرای شتاب‌زده طرح‌های نقدی می‌تواند موجب بی‌اعتمادی عمومی شود.
بر اساس گزارش تسنیم، بودجه 1405 نقطه عطفی در بازآرایی نظام یارانه‌ای کشور خواهد بود؛ مسیری که دولت در آن قصد دارد از حمایت‌های غیرمستقیم پرهزینه فاصله بگیرد و پرداخت‌های مستقیم، هوشمند و هدفمند را جایگزین کند.
به باور ناظران اقتصادی، موفقیت این طرح در گرو طراحی دقیق ابزارهای جبرانی، شفافیت اطلاعات خانوارها و مدیریت تورم احتمالی است؛ مسیری دشوار اما برای بازگشت اعتماد عمومی به سیاست‌های حمایتی دولت، اجتناب‌ناپذیر.
