شاخص خرید خرد رسما وارد محاسبات یارانه شد!

 بر اساس یافته‌های جدید، یک شاخص کلیدی به نام «خرید خرد» به فرمول دهک‌بندی اضافه شده که بر اساس آن، هرگونه خرید از طریق دستگاه‌های کارتخوان فروشگاهی رصد می‌شود. اگر میانگین هزینه‌های ماهانه (شامل اجاره‌بها و خرید خرد) یک خانوار ۳ نفره طی ۶ ماه از حدود ۵۰ میلیون تومان فراتر رود، آن خانوار در سه دهک بالای درآمدی قرار گرفته و به احتمال زیاد با یارانه خود خداحافظی خواهد کرد.

دولت در تلاش برای افزایش دقت در شناسایی دهک‌های بالای درآمدی، از یک ابزار جدید و قدرتمند رونمایی کرده است: تحلیل الگوی مصرف خانوار. پیگیری‌ها نشان می‌دهد که شاخصی تحت عنوان «خرید خرد» به مجموعه معیارهای قبلی (مانند گردش حساب، مالکیت خودرو و سفرهای خارجی) اضافه شده که می‌تواند به صورت مستقیم سبک زندگی خانوارها را ارزیابی کند.

شاخص «خرید خرد» چیست و چگونه محاسبه می‌شود؟

• تعریف: «خرید خرد» شامل تمام تراکنش‌هایی است که از طریق دستگاه‌های کارتخوان فروشگاهی (POS) انجام می‌شود. این شاخص، معاملات بزرگی مانند خرید و فروش املاک، خودرو و یا انتقالات کارت به کارت را در بر نمی‌گیرد.
• حد نصاب: برای هر عضو خانوار، سقف ۱۰ میلیون تومان خرید خرد در ماه در نظر گرفته شده است.
• مثال: یک خانوار ۳ نفره، سقف خرید خرد ماهانه ۳۰ میلیون تومانی دارد.
• مثال: یک خانوار تک‌نفره، سقف خرید خرد ۱۰ میلیون تومانی دارد.
• بازه زمانی: برای جلوگیری از خطاهای ناشی از خریدهای مقطعی (مانند خرید جهیزیه یا لوازم خانگی)، محاسبات بر اساس میانگین ۶ ماهه تراکنش‌های هر خانوار انجام می‌شود.

چرا دولت به سمت تحلیل «هزینه» رفته است؟

منطق سیاست‌گذار برای اضافه کردن این شاخص، غلبه بر چالش‌های شناسایی درآمد است.

1. پیچیدگی درآمد: شناسایی تمام منابع درآمدی یک خانوار (شغل دوم، درآمدهای غیررسمی، سود سرمایه و…) بسیار دشوار و پیچیده است.
2. سادگی هزینه: در مقابل، ردیابی هزینه‌ها، به خصوص هزینه‌هایی که از طریق شبکه بانکی رسمی انجام می‌شود، بسیار ساده‌تر و دقیق‌تر است. این فرض وجود دارد که “سطح هزینه”، نماگر بهتری از “توانمندی اقتصادی” خانوار نسبت به “درآمد اظهار شده” است.

فرمول نهایی برای شناسایی دهک‌های بالا

بر اساس اطلاعات به دست آمده، فرمول ترکیبی برای شناسایی خانوارهای سه دهک بالا (که کاندیدای اصلی حذف یارانه هستند) به شکل زیر است:

میانگین ۶ ماهه (هزینه خرید خرد ماهانه + هزینه اجاره‌بهای ماهانه) > یک سقف مشخص

برای یک خانوار ۳ نفره، این سقف در حدود ۵۰ میلیون تومان در ماه تعیین شده است. به عبارت دیگر، اگر یک خانواده ۳ نفره به طور متوسط در ۶ ماه گذشته، ماهانه بیش از ۵۰ میلیون تومان صرف اجاره و خریدهای روزمره خود کرده باشد، به عنوان یک خانوار مرفه شناسایی می‌شود.