ترکیه پشت ایران و روسیه را خالی نکرد / قرارداد مهم تمدید شد
با وجود فشارهای آمریکا و وعدههای واردات گاز مایع، ترکیه قراردادهای گاز با روسیه و ایران را تمدید کرد و مسیر اقتصادی خود را به سمت همکاری مطمئن و بلندمدت منطقهای هدایت کرد.
ترکیه به تازگی قراردادهای واردات گاز روسیه را تمدید کرده و به این ترتیب گمانهزنیها درباره حرکت آنکارا به سمت واردات گاز از آمریکا در حالی که روابط ترکیه و واشنگتن در حوزه انرژی تقویت شده، پایان یافت.
بر اساس منابع رسمی ترکیه، دو قرارداد با شرکت گازپروم روسیه به میزان ۲۲ میلیارد متر مکعب برای یک سال دیگر تمدید شد؛ این قراردادها قرار بود تا پایان سال جاری به پایان برسند. این اقدام ترکیه، جدل و تردیدهای هفتههای اخیر درباره آینده واردات انرژی کشور را خاتمه داد و نشاندهنده اولویتبندی آنکارا بر منابع سنتی و قابل اعتماد روسیه است.
وزیر انرژی ترکیه، آلب ارسلان بیرقدار، روز چهارشنبه در حاشیه اجلاس جهانی گاز طبیعی مایع در استانبول گفت که کشورش مراحل نهایی تمدید دو قرارداد با روسیه را تکمیل کرده و تأکید کرد: «تأمین گاز از گازپروم ادامه خواهد داشت اما تمرکز ما بر کوتاهمدت، یعنی قرارداد یکساله است.»
ترکیه که آخرین بازار مهم گاز روسیه در اروپا به شمار میرود، بهطور تدریجی سهم گاز روسیه در ترکیب انرژی خود را کاهش داده که هماکنون کمتر از ۴۰ درصد است. وی افزود که شرکت بوتاش، متولی واردات گاز دولتی ترکیه، مراحل نهایی این قرارداد را انجام داده است.
تمدید قرارداد با ایران و توسعه اقتصاد منطقهای
از سوی دیگر ترکیه همچنین در حال مذاکره برای تمدید قرارداد واردات گاز ۱۰ میلیارد متر مکعبی با ایران است که قرار است در ژوئیه/تیر سال آینده به پایان برسد.
بخشی از این مذاکرات مربوط به افزایش حجم گاز ترکمنستانی است که از طریق ایران وارد ترکیه میشود. ترکیه در سال جاری یک قرارداد یکساله با ترکمنستان برای تأمین ۱.۳ میلیارد متر مکعب گاز از طریق توافقات تبادلی امضا کرده که تاکنون ۵۰۰ میلیون متر مکعب از آن تحویل شده است.
این اقدام نشان میدهد که ترکیه به دنبال تبدیل شدن به مرکز تجارت گاز در منطقه است و منابع سنتی خود را که از طریق خطوط لوله وارد میشوند، متنوع میکند.
وزیر انرژی ترکیه تاکید کرد: «تمرکز ما بر همکاری منطقهای با کشورهای همسایه است تا جریان انرژی پایدار و امن باقی بماند.» این توافقها به آنکارا کمک میکند تا علاوه بر تأمین نیاز داخلی، فرصتهای تجارت گاز و کسب سود اقتصادی از صادرات و ترانزیت انرژی را نیز افزایش دهد.
مذاکرات ترکیه با شرکتهای آمریکایی؛ انتقاد از وابستگی به LNG
از سوی دیگر، وزیر انرژی ترکیه اعلام کرد که کشورش با شرکتهای آمریکایی مانند شورون و اکسون موبیل مذاکراتی برای سرمایهگذاری در بخش منابع اولیه گاز طبیعی مایع انجام میدهد. این اقدام بخشی از برنامه ترکیه برای کاهش وابستگی به گاز روسیه و ایران و گسترش واردات LNG آمریکا است.
با این حال، تحلیلگران اقتصادی تاکید میکنند که هزینههای بالا و وابستگی بلندمدت به آمریکا، فشار اقتصادی و سیاسی سنگینی بر ترکیه وارد خواهد کرد و مزایای اقتصادی کوتاهمدت آن قابل مقایسه با امنیت و ثبات همکاری با روسیه و ایران نیست.
ترکیه پیشتر در ۲۴ سپتامبر سال جاری، قراردادهایی با شرکتهای آمریکایی و اروپایی شامل Mercuria Energy، Woodside Energy، Eni و SEFE آلمان برای تأمین LNG به مدت یک دهه امضا کرده است.
وزیر انرژی ترکیه خاطرنشان کرد که گاز طبیعی مایع آمریکا «رقابتیتر» از گاز خط لولهای روسیه و ایران شده و تا کنون ۵.۲ میلیون تن LNG از آمریکا وارد ترکیه شده که نسبت به ۳.۹۸ میلیون تن کل سال ۲۰۲۴ افزایش چشمگیر داشته است.
گسترش زیرساختها و ذخیرهسازی برای آینده
برای مدیریت واردات بیشتر گاز، ترکیه برنامه دارد تا دو واحد ذخیرهسازی و بازیابی گاز جدید به ظرفیت خود اضافه کند و تعداد واحدهای فعال خود را به پنج برساند.
یکی از این واحدها در تابستان به مصر منتقل خواهد شد تا کمبود فصلی گاز در این کشور را جبران کند و مذاکرات مشابهی نیز با مغرب و کشورهای جنوب شرق اروپا در جریان است. ترکیه همچنین قصد دارد ظرفیت انتقال سالانه گاز به بلغارستان را به ۷ تا ۱۰ میلیارد متر مکعب افزایش دهد که با اصلاحات فنی امکانپذیر است.
وزیر انرژی ترکیه از طرفین جنگ روسیه و اوکراین خواست تا زیرساختهای انرژی در دریای سیاه را هدف قرار ندهند و جریان انرژی بدون وقفه ادامه یابد. وی تاکید کرد: «حفظ امنیت خطوط لوله و جریان گاز از اتحادیه دریای خزر حیاتی است.» این موضع نشاندهنده تلاش ترکیه برای تأمین ثبات انرژی منطقهای و همکاری مطمئن با روسیه و ایران است، در حالی که وابستگی به آمریکا و LNG، هرچند جذاب، هنوز با ریسکهای اقتصادی و سیاسی همراه است.
در همین حال وزیر خارجه ترکیه یکشنبه هفته گذشته نهم آذر ماه در دیدار با همتای ایرانی خود پس از سفر به تهران گفت که ترکیه همچنان «مشتاق ادامه همکاری انرژی» با ایران است و تأکید کرد ایران «یکی از مطمئنترین تأمین‑کنندگان انرژی» برای ترکیه به شمار میرود؛ وی افزود مذاکرات برای تمدید قرارداد ۱۰ میلیارد مترمکعبی گاز بین دو کشور در جریان است و تهران نیز آمادگی دارد این قرارداد را تمدید کند.
کارشناسان معتقدند ایران با ادامه و گسترش صادرات گاز به ترکیه از طریق قرارداد مستقیم و نیز مسیر ترانزیتی/سوآپ (مثل انتقال گاز ترکمنستان از طریق ایران به ترکیه) میتواند درآمد ارزی پایدار و قابل توجه کسب کند، ضمن آنکه با تثبیت جایگاه خود بهعنوان مسیر ترانزیت گاز در منطقه، نقش ژئوپلیتیکی و ترانزیتی خود را حفظ کند.
همچنین این معاملات به ایران امکان میدهد در شرایط تحریم و نوسان بازار جهانی انرژی به یک شریک مطمئن و بلندمدت برای ترکیه تبدیل شود، که یعنی کاهش ریسک ناشی از نوسان قیمت نفت/گاز و صادرات موقت. با توجه به گزارشها، صادرات گاز ایران به ترکیه در سال ۲۰۲۴ بهطور قابلتوجهی افزایش یافته است.
