ایران قواعد بازی را تغییر داد / نفتکش‌ها از سایه خارج شدند
در اواسط اکتبر ۲۰۲۵، در سکوت خبری، یک زلزله ژئواکونومیک در خلیج فارس رخ داد.
بیش از ۲۰ نفتکش غول‌پیکر ایرانی، پس از هفت سال حرکت در “تاریکی” و جعل مسیر، ناگهان سیستم‌های ردیابی خود را روشن کردند. این اقدام که در آستانه فعال‌سازی مکانیسم “اسنپ‌بک” صورت گرفت، یک عقب‌نشینی نبود؛ بلکه یک “پیشروی نرم” و اعلام رسمی پایان عصر بازدارندگی تحریم‌های آمریکا و آغاز دورانی جدید از “مقاومت آشکار” ایران در نقشه انرژی جهان بود.
پایان دوران “ناوگان تاریک”: چرا اکنون؟
از سال ۲۰۱۸، ایران برای دور زدن تحریم‌های نفتی آمریکا، به استراتژی پرهزینه و پرریسک “ناوگان تاریک” روی آورد. خاموش کردن سیستم شناسایی خودکار (AIS)، تغییر پرچم و انتقال کشتی به کشتی، هسته اصلی این استراتژی بود. اما این پنهان‌کاری، هزینه‌های گزافی داشت: افزایش ۳۰ تا ۵۰ درصدی هزینه‌های بیمه، ریسک بالای سوانح دریایی و کاهش ۱۵ درصدی ارزش واقعی صادرات به دلیل نیاز به واسطه‌ها و مسیرهای طولانی. تصمیم اخیر برای بازگشت به شفافیت، یک انتخاب استراتژیک برای کاهش هزینه‌ها و افزایش سودآوری در شرایطی است که جهان تغییر کرده است.
تحریم‌های ثانویه در جهان چندقطبی: ابزاری که کُند شد
منطق تحریم‌های آمریکا بر یک اصل استوار بود: انحصار دلار و زیرساخت‌های مالی غرب. اما پس از جنگ اوکراین در ۲۰۲۲ و ظهور محور اقتصادی شرق، این انحصار ترک برداشته است.
- سیستم‌های جایگزین: چین، هند و روسیه سیستم‌های پرداخت غیردلاری (مانند CIPS) و پیمان‌های پولی دوجانبه را گسترش داده‌اند.
- بیمه‌های مستقل: شرکت‌های بیمه آسیایی با ایجاد کنسرسیوم، ریسک حمل نفت ایران را پوشش می‌دهند.
- نیاز بازار: بحران انرژی در اروپا و نیاز مبرم آسیا به نفت، تقاضا برای نفت ایران را فارغ از تحریم‌ها، به یک واقعیت اقتصادی تبدیل کرده است.
در این نظم جدید، تحریم‌های ثانویه دیگر قدرت فلج‌کنندگی سابق را ندارند.
یک ابتکار عمل حقوقی-ژئوپلیتیکی: تغییر موضع از متهم به مدعی
حرکت هماهنگ ناوگان ایران، یک “حمله پیش‌دستانه حقوقی” است. با روشن کردن سیگنال‌ها و حرکت با هویت واقعی (شماره ثبت IMO)، ایران خود را تحت حمایت کنوانسیون‌های بین‌المللی دریانوردی (SOLAS و UNCLOS) قرار می‌دهد. از این پس:
- هرگونه تلاش برای توقیف یا ایجاد مزاحمت برای این نفتکش‌ها، یک نقض آشکار حقوق بین‌الملل تلقی خواهد شد.
- آمریکا برای هر اقدام علیه نفتکش‌های ایرانی باید هزینه سنگین سیاسی و حقوقی بپردازد و ریسک بی‌ثبات کردن بازار انرژی را به جان بخرد.
ایران با این کار، توپ را به زمین واشنگتن انداخته و از موضع “دفاع پنهان” به موضع “ابتکار عمل آشکار” تغییر فاز داده است.
پیام روشن به بازار: ایران یک بازیگر دائمی است
این اقدام، پیامی مستقیم به بازار جهانی و به خصوص مشتریان اصلی ایران (چین و هند) است. در شرایطی که چین و مالزی در ماه‌های اخیر قوانین خود را برای مقابله با کشتی‌های بدون هویت و انتقال‌های غیرقانونی سخت‌تر کرده‌اند، ایران با این شفاف‌سازی نشان می‌دهد که یک تأمین‌کننده قابل اعتماد و منطبق با قواعد جدید بازار است، نه یک بازیگر حاشیه‌ای. داده‌های بازار نیز این را تایید می‌کند: صادرات نفت ایران به بیش از ۱.۹ میلیون بشکه در روز رسیده و بازار به این اقدام ایران با ثبات واکنش نشان داد، زیرا نفت ایران را بخشی از عرضه رسمی می‌داند.
