فوری/ عبور بار آمریکایی از مسیر ایران به افغانستان!
کریدور ریلی خواف-هرات در سکوت خبری به یک شاهراه استراتژیک منطقه تبدیل شده است. اظهارات معاون وزیر راه و شهرسازی مبنی بر رکوردشکنی جابجایی ۶۳ هزار تن بار در یک ماه و از آن مهم‌تر، عبور محموله‌هایی از آمریکا، روسیه، هند و ترکیه از این مسیر، نشان می‌دهد که این خط آهن فراتر از یک پروژه اقتصادی، به ابزاری قدرتمند برای دیپلماسی ترانزیتی و بازآرایی نقشه ژئوپلیتیک منطقه تبدیل شده است. ایران با اولویت‌بخشی به «توسعه مسیر» به جای «درآمد آنی»، در حال تثبیت نقش محوری خود به عنوان یک پل ارتباطی غیرقابل جایگزین است.
جدول زیر، داده‌های کلان ارائه شده توسط جبارعلی ذاکری، معاون وزیر راه، را به صورت ساختاریافته نمایش می‌دهد:
| شاخص (Metric) | مقدار (Value) | تحلیل و وضعیت |
|---|---|---|
| رکورد جابجایی ماهانه بار | ۶۳,۰۰۰ تن | نشان‌دهنده استقبال بالا و فعال شدن کامل ظرفیت‌های اولیه |
| هدف‌گذاری تا پایان سال | ۱۰۰,۰۰۰ تن (در ماه) | یک هدف بلندپروازانه که نیازمند تکمیل سریع زیرساخت‌هاست |
| توسعه زیرساخت در افغانستان | ۴۳ کیلومتر (از روزنک به سمت هرات) | با ۹۰٪ پیشرفت فیزیکی، تکمیل آن نقطه عطفی در پروژه خواهد بود |
| فرمول درآمدزایی | ۰.۰۱۳ فرانک سوئیس به ازای هر تن-کیلومتر | مدل درآمدی استاندارد بین‌المللی که پتانسیل درآمد ارزی قابل توجهی دارد |
| وضعیت فعلی خطوط ایستگاهی | ظرفیت تکمیل شده | یک “مشکل خوب” که نشان‌دهنده تقاضای بالا و لزوم توسعه فوری است |
۲. تحلیل ژئوپلیتیک: یک کریدور برای همه، از رقیب تا متحد
مهم‌ترین بخش گزارش، لیست کشورهایی است که از این مسیر برای رسیدن به افغانستان استفاده کرده‌اند. این لیست نشان‌دهنده یک پیروزی استراتژیک برای ایران است:
| کشور | تحلیل استراتژیک |
|---|---|
| آمریکا | مهم‌ترین غافلگیری. نشان می‌دهد که منطق اقتصادی و لجستیک می‌تواند بر تنش‌های سیاسی غلبه کند. این امر ایران را به عنوان یک مسیر «غیرقابل اجتناب» و کارآمد حتی برای رقبای خود تثبیت می‌کند. |
| روسیه | فعال‌سازی کریدور شمال-جنوب (INSTC). این مسیر به روسیه اجازه می‌دهد کالاهای خود را از طریق ایران به افغانستان و آب‌های آزاد برساند. |
| هند | تحقق رویای اتصال بندر چابهار به افغانستان. این مسیر به هند امکان می‌دهد پاکستان را دور زده و دسترسی مستقیم و امن به بازارهای افغانستان و آسیای میانه داشته باشد. |
| ترکیه | فعال‌سازی کریدور شرق-غرب. ترکیه از این طریق می‌تواند به بازارهای شرقی متصل شود و نقش خود را به عنوان پل ارتباطی آسیا و اروپا تقویت کند. |
| امارات و ترکمنستان | تکمیل‌کننده پازل ترانزیت منطقه‌ای. امارات به عنوان یک هاب دریایی و ترکمنستان به عنوان دروازه آسیای میانه، از این مسیر برای دسترسی به افغانستان بهره می‌برند. |
۳. استراتژی هوشمندانه ایران: «کریدور اول، درآمد بعد»
نقل قول کلیدی معاون وزیر راه، “فعلاً به فکر درآمد از مسیر افغانستان نیستیم و بیشتر به فکر باز شدن این مسیر و رونق آن هستیم”، هسته اصلی استراتژی ایران را فاش می‌کند:
- ایجاد وابستگی مثبت: با ارائه یک مسیر ارزان، امن و کارآمد، ایران در حال تبدیل شدن به گزینه اول و اصلی برای تجارت با افغانستان است. این امر در بلندمدت یک اهرم اقتصادی و سیاسی قدرتمند ایجاد می‌کند.
- سرمایه‌گذاری برای آینده: دولت ایران می‌داند که تثبیت یک کریدور ترانزیتی، سودآوری بسیار بیشتری از درآمد کوتاه‌مدت فعلی خواهد داشت. رونق مسیر، خودبه‌خود باعث افزایش ترافیک و درآمد در آینده می‌شود.
- دیپلماسی نرم: با تسهیل تجارت برای تمام کشورها، ایران در حال ارسال این پیام است که یک شریک تجاری قابل اعتماد و یک بازیگر ثبات‌ساز در منطقه است.
از زیرساخت تا قطب صنعتی
آینده موفقیت‌آمیز این کریدور به دو عامل کلیدی بستگی دارد که در گزارش به آنها اشاره شده است:
-
تکمیل ۴۳ کیلومتر خط آهن تا هرات: این قطعه، حیاتی‌ترین بخش پروژه در خاک افغانستان است. به گفته مدیرعامل راه‌آهن افغانستان، این مسیر تا یک ماه آینده تکمیل می‌شود و با اتصال آن، بار مستقیماً به نزدیکی مراکز جمعیتی و صنعتی هرات می‌رسد.
- اتصال به شهرک صنعتی مجاور: وجود یک قطب صنعتی در نزدیکی ایستگاه بعدی، یک مزیت فوق‌العاده است. این به معنای آن است که کریدور خواف-هرات فقط یک مسیر ترانزیتی نیست، بلکه مستقیماً به شریان تولید و اقتصاد افغانستان متصل می‌شود و تقاضا برای حمل بار را به صورت پایدار تضمین می‌کند.
نتیجه‌گیری
راه‌آهن خواف-هرات از یک پروژه دوجانبه فراتر رفته و به یک دارایی استراتژیک ملی برای ایران تبدیل شده است. این کریدور با جذب بار از قدرت‌های جهانی رقیب و متحد، عملاً در حال بازتعریف مسیرهای تجاری منطقه است. موفقیت ایران در این پروژه، نه تنها درآمدهای ارزی قابل توجهی را در آینده به ارمغان خواهد آورد، بلکه جایگاه این کشور را به عنوان یک چهارراه لجستیکی امن و غیرقابل جایگزین در قلب اوراسیا تثبیت می‌کند. عبور بار آمریکا از این مسیر، مهر تأییدی بر موفقیت این استراتژی عمل‌گرایانه و هوشمندانه است.
