عملیات بزرگ در آسمان ایران / باران سفارشی در راه است
در حالی که بحران آب و خشکسالی گلوی بسیاری از مناطق ایران را می‌فشارد، دولت چهاردهم قصد دارد با یک طرح بزرگ ۷۵۰۰ میلیارد تومانی، به جنگ آسمان برود. برنامه “بارورسازی ابرها” که قرار است با ۵ هواپیمای تخصصی اجرا شود، نه تنها برای جبران کمبود بارش در سراسر کشور، بلکه به عنوان یکی از محورهای اصلی برای نجات دریاچه ارومیه در دستور کار قرار گرفته است. اما آیا این فناوری واقعاً می‌تواند ناجی منابع آبی ایران باشد؟
وزارت نیرو موظف شده است تا بر اساس برنامه هفتم توسعه، بخشی از کمبود بارش‌های کشور را از طریق “استحصال آب‌های جوی” یا همان بارورسازی ابرها جبران کند. محمدمهدی جوادیان‌زاده، رئیس سازمان مربوطه، تأکید کرده که این طرح پنج‌ساله به زودی در شورای عالی آب تصویب خواهد شد.
الزامات و هزینه‌های این طرح بزرگ
- زیرساخت: نیاز به تأسیس ۱۲ پایگاه تخصصی در سراسر کشور.
- تجهیزات: نیاز به ۵ فروند هواپیمای ویژه بارورسازی.
- سرمایه‌گذاری: اعتبار مورد نیاز برای این طرح پنج‌ساله ۷۵۰۰ میلیارد تومان برآورد شده است.
مقامات این روش را کاملاً مقرون‌به‌صرفه می‌دانند و با استناد به گزارش‌های جهانی، هزینه استحصال هر مترمکعب آب از این طریق را تنها ۲۲ دلار اعلام می‌کنند که آن را به “ارزان‌ترین روش استحصال آب” تبدیل می‌کند. همچنین تأکید می‌شود که این روش فاقد اثرات مخرب زیست‌محیطی است، زیرا میزان “یدید نقره” استفاده شده حتی از مقدار طبیعی آن در محیط کمتر است.
تمرکز ویژه بر نجات دریاچه ارومیه
همزمان، این طرح به عنوان یک راهکار مکمل برای احیای دریاچه ارومیه نیز به کار گرفته خواهد شد. رضا رحمانی، استاندار آذربایجان غربی، اعلام کرد که موافقت اولیه وزیر نیرو برای اجرای عملیات بارورسازی در حوضه آبریز دریاچه ارومیه اخذ شده است.
بر این اساس، توافقات لازم برای استقرار هواپیماها و پهپادهای ویژه در استان‌های آذربایجان غربی و شرقی انجام شده تا در کنار سایر اقدامات مانند لایروبی رودخانه‌ها، به تقویت منابع آبی این پهنه حیاتی کمک کند.
آیا بارورسازی ابرها یک راه‌حل جادویی است؟
مهم است بدانیم که بارورسازی ابرها یک “درمان قطعی” برای خشکسالی نیست، بلکه یک “ابزار مکمل” و یک مُسکّن است. این فناوری نمی‌تواند از هیچ، ابر بسازد؛ بلکه تنها می‌تواند کارایی ابرهای مستعد و باران‌زا را ۱۰ تا ۱۵ درصد افزایش دهد. بنابراین، اثربخشی آن کاملاً به وجود شرایط جوی مناسب وابسته است.
چرا این طرح مهم است؟
- مدیریت بحران: در شرایطی که بحران آب به امنیت غذایی و بقای صنایع ضربه می‌زند، حتی افزایش ۱۰ درصدی بارش در مناطق استراتژیک می‌تواند تفاوت بزرگی در پر شدن سدها و تأمین آب شرب و کشاورزی ایجاد کند.
- ارزان و پاک: در مقایسه با گزینه‌های بسیار گران‌قیمت و انرژی‌بر مانند ساخت تأسیسات عظیم آب‌شیرین‌کن و انتقال آب بین حوضه‌ای، بارورسازی یک گزینه نسبتاً ارزان و بدون آسیب زیست‌محیطی است.
- پیام نمادین: اجرای این طرح نشان‌دهنده عزم دولت برای استفاده از همه ابزارهای فناورانه موجود برای مقابله با بحران است، هرچند نباید باعث غفلت از راه‌حل‌های بنیادین مانند اصلاح الگوی کشت، مدیریت مصرف آب و مقابله با فرونشست زمین شود.
در نهایت، موفقیت این طرح نه تنها به تأمین اعتبار ۷۵۰۰ میلیارد تومانی، بلکه به اجرای مستمر، علمی و به دور از هیجانات سیاسی بستگی دارد. این یک گام مثبت است، اما تنها یک گام در مسیر طولانی مدیریت بحران آب ایران خواهد بود.
