مسیر جدید چین-روسیه / زنگ خطر برای جایگاه استراتژیک خاورمیانه و ایران
در رویدادی که می‌تواند نقشه تجارت جهانی را برای همیشه تغییر دهد، اولین کشتی باری چین با عبور از “جاده ابریشم قطبی” و با پشتیبانی یخ‌شکن‌های اتمی روسیه، سفر خود به اروپا را در نیمی از زمان معمول به پایان رساند. این موفقیت لجستیکی، بیش از آنکه یک دستاورد تجاری باشد، یک بیانیه ژئوپلیتیک است که نشان می‌دهد اتحاد چین و روسیه کریدوری جدید و مستقل از غرب ایجاد کرده‌اند؛ کریدوری که نه تنها کانال سوئز، بلکه مزیت ترانزیتی تاریخی ایران و کل خاورمیانه را به طور جدی به چالش می‌کشد.
شرکت دولتی “روس‌اتم” روز سه‌شنبه از تکمیل موفقیت‌آمیز سفر نخستین کشتی کانتینری چینی از طریق مسیر دریای شمال (NSR) به اروپا خبر داد. این سفر که از شهر نینگبوی چین آغاز و به بندر فلیکسستو در انگلیس ختم شد، تنها ۲۰ روز به طول انجامید.
۱. یک تغییر پارادایم در لجستیک جهانی
مسیر دریای شمال که از سواحل قطبی روسیه می‌گذرد، زمان سفر بین آسیا و اروپا را در مقایسه با مسیر سنتی از طریق کانال سوئز (حدود ۴۰ روز) تقریباً به نصف کاهش می‌دهد. این کاهش چشمگیر در زمان، به معنای صرفه‌جویی عظیم در هزینه‌های سوخت، نیروی انسانی و بیمه است و این مسیر را به یک جایگزین بسیار جذاب برای صنعت کشتیرانی جهانی تبدیل می‌کند.
۲. اتحاد راهبردی چین و روسیه برای خلق کریدور مستقل
این پروژه محصول همکاری استراتژیک دو قدرت بزرگ شرقی است. روسیه با در اختیار داشتن بزرگترین ناوگان یخ‌شکن‌های اتمی جهان، امنیت و قابلیت عبور در تمام فصول را تضمین می‌کند و چین به عنوان بزرگترین قدرت تجاری جهان، بار و تقاضای لازم برای اقتصادی کردن این مسیر را فراهم می‌آورد. این کریدور به دو کشور اجازه می‌دهد تا زنجیره تأمین خود را از نقاط گلوگاهی تحت نفوذ غرب، مانند تنگه مالاکا و کانال سوئز، مصون نگه دارند.
۳. زنگ خطر برای جایگاه ترانزیتی ایران
موقعیت جغرافیایی ایران همواره به عنوان یک مزیت استراتژیک برای ایفای نقش در کریدورهای بین‌المللی، به‌ویژه کریدور شمال-جنوب (INSTC)، مطرح بوده است. این کریدور قرار بود کوتاه‌ترین مسیر ریلی و جاده‌ای برای اتصال روسیه به اقیانوس هند باشد. با این حال، “جاده ابریشم قطبی” اکنون به عنوان یک رقیب بسیار قدرتمند برای این طرح ظهور کرده است. این مسیر با دور زدن کامل ایران و خاورمیانه، ممکن است جذابیت سرمایه‌گذاری‌های زیرساختی در ایران را برای قدرت‌هایی چون چین و روسیه کاهش دهد و مزیت ژئواکونومیک کشور را تضعیف کند.
۴. آینده مسیر و پیامدهای آن
روسیه قصد دارد حجم ترانزیت از این مسیر را به شدت افزایش دهد و آن را به یکی از محورهای اصلی تجارت جهانی تبدیل کند. هرچند این مسیر با چالش‌های محیط زیستی جدی در اکوسیستم حساس قطب شمال روبروست، اما مزایای اقتصادی و راهبردی آن به قدری بزرگ است که به نظر می‌رسد توسعه آن با سرعت ادامه خواهد یافت. این تحول، یک یادآوری جدی برای ایران است که مزیت‌های جغرافیایی دائمی نیستند و برای حفظ جایگاه خود در نقشه تجارت جهانی، نیازمند دیپلماسی فعال و توسعه سریع زیرساخت‌های خود است.
