سیر تا پیاز طرح بنزین به نفر / راهکار حساس بدون شوک مشخص شد
درحالی‌که تصمیم‌گیری درباره اصلاح قیمت بنزین به نقطه‌ای مبهم رسیده و دولت میان تکذیب و تعویق گرفتار مانده است، برخی کارشناسان بنزین به‌نفر را گزینه‌ای واقع‌گرایانه برای خروج از بن‌بست یارانه سوخت و بازگرداندن منطق به نظام قیمت‌گذاری انرژی می دانند.
در شرایطی که دولت میان مسیرهای پرریسک برای حل مسئله بنزین سرگردان است، کارشناسان انرژی می‌گویند «بنزین به‌نفر» تنها طرحی است که می‌تواند هم‌زمان موجب کاهش مصرف، کنترل هزینه‌ها و افزایش درآمد خانوارها شود. بر پایه این طرح، هر فرد ایرانی روزانه معادل یک لیتر بنزین یارانه‌ای حدود ۳۰ لیتر در ماه سهمیه انرژی دریافت می‌کند که قابل مصرف یا فروش در بورس انرژی است.
یک خانواده سه‌نفره با ۹۰ لیتر سهمیه ماهانه می‌تواند مازاد مصرف خود را در بازار آزاد به قیمت نزدیک به نرخ آزاد بفروشد؛ به این ترتیب حتی افراد فاقد خودرو نیز از یارانه بنزین منتفع می‌شوند و اثر تورمی یارانه نیز از بین می‌رود، زیرا ارزش ریالی این سهمیه متناسب با قیمت آزاد بنزین تغییر می‌کند.
تبدیل مسئله بنزین به موضوعی مبهم در سیاست اقتصادی
حسین حیدریان، کارشناس انرژی، می‌گوید: مسئله بنزین به‌دلیل سازوکار ناقص قیمتی به موضوعی مبهم در سیاست اقتصادی دولت تبدیل شده است. او تأکید می‌کند: هر بار بحث افزایش قیمت پیش می‌آید افکار عمومی نگران شده و دولت نیز سریع تکذیب می‌کند، اما تکذیب یا گران‌کردن نرخ بنزین هیچ‌یک راه‌حل نیست. از میان طرح‌های روی میز دولت فقط یک مسیر از ظرفیت همراهی مردم برخوردار است و آن، بنزین به‌نفر است.
به‌گفته حیدریان، بنزین به‌نفر نه فقط یارانه سوخت را عادلانه توزیع می‌کند، بلکه مصرف را نیز داوطلبانه بهینه می‌سازد. سهمیه اختصاص‌یافته برای مصرف شخصی بوده و صنعت حمل‌ونقل عمومی از مسیر سوخت جایگزین تأمین می‌شود.
در این طرح تاکسی‌ها، وانت‌بارها و کامیون‌ها سهمیه بنزین جداگانه نمی‌گیرند؛ بلکه یارانه CNG، LPG یا برق دریافت می‌کنند تا وابستگی بخش حمل‌ونقل به بنزین کاهش یابد و سرمایه‌گذاری در زیرساخت سوخت‌های جایگزین صرفه اقتصادی پیدا کند. در نتیجه مصرف بنزین کاهش می‌یابد، داده‌های ناوگان حمل‌ونقل شفاف می‌شود و زمینه حذف خودروهای فرسوده فراهم می‌گردد.
راهکار خروج دولت از قیمت‌گذاری دستوری بنزین بدون شوک
به گفته وی، طبق این الگو، آزاد شدن قیمت بنزین سهمیه مازاد مردم هیچ اثر مستقیمی بر نرخ کرایه‌ها ندارد، زیرا نرخ سوخت جایگزین متناسب با تورم تعدیل خواهد شد. در مقابل، مصرف شخصی در سفرهای درون‌شهری و تک‌سرنشینی هزینه‌دار می‌شود و انگیزه صرفه‌جویی بالا می‌رود. سیگنال قیمتی کامل در این بخش، هم‌زمان به کاهش ترافیک، آلودگی و مصرف منجر می‌شود.
وی یادآور می‌شود: طرح بنزین به‌نفر تنها مسیر کارآمد روی میز دولت است که می‌تواند بدون شوک قیمتی، اصلاح مصرف، افزایش درآمد هشت دهک جامعه و خروج دولت از قیمت‌گذاری دستوری بنزین را رقم بزند؛ طرحی که اجرای آن به تفکیک کامل میان مصرف شخصی و بخش حمل‌ونقل منجر می‌شود و سوخت این بخش دوم از مسیر جایگزین بنزین تأمین خواهد شد.
