باخت بزرگ ایران از ترکیه، عربستان و امارات/ گنج ۶۵۰ میلیارد دلاری روی میز جهان!

آمار موسسه تحقیقاتی Cognitive Market Research عمق این جاماندگی را به تصویر می‌کشد:

• بازار جهانی: تا سال ۲۰۳۳ به ۶۵۹ میلیارد دلار خواهد رسید.
• اروپا: به زودی از مرز ۲۲۸ میلیارد دلار عبور می‌کند.
• عربستان سعودی: به تنهایی بازاری ۹.۵ میلیارد دلاری خواهد داشت (تقریباً ۹ برابر کل صادرات ایران).
• امارات: بازاری ۳.۲ میلیارد دلاری در پیش دارد.
• سهم ایران: تنها ۱ میلیارد دلار از این کیک عظیم!

این در حالی است که ایران با ظرفیت تولید سالانه بیش از ۱۰ میلیون تن شیر خام، پتانسیل تئوریک برای کسب سهمی ده‌ها میلیارد دلاری را دارد، اما در عمل به یک صادرکننده حاشیه‌ای، عمدتاً به چند کشور همسایه، تبدیل شده است.

پاشنه آشیل: چرا نمی‌توانیم بفروشیم؟

کارشناسان، دلایل این شکست را نه در کیفیت تولید، بلکه در زنجیره‌ای از ضعف‌های مدیریتی و ساختاری می‌دانند:

1. فقدان برندسازی بین‌المللی: به گفته افشین حسینی، فعال این صنعت، تولیدکنندگان ایرانی غرق در بازار داخلی هستند و هیچ برنامه‌ریزی جامعی برای ساختن یک برند صادراتی قدرتمند ندارند. محصولات ایرانی اغلب به صورت فله‌ای یا با برند واسطه‌ها در بازارهای جهانی فروخته می‌شوند.
2. بسته‌بندی ابتدایی و غیرجذاب: بسته‌بندی محصولات برای سلیقه بازار ایران طراحی می‌شود، در حالی که بازارهای جهانی نیازمند طراحی مدرن، لوکس و متناسب با استانداردهای بین‌المللی هستند. این ضعف به تنهایی بخش بزرگی از خریداران خارجی را پس می‌زند.
3. ضعف مرگبار در بازاریابی و توزیع: حضور کم‌رنگ در نمایشگاه‌های منطقه‌ای و نداشتن شبکه توزیع پایدار، باعث شده تا برندهای ایرانی برای مصرف‌کننده جهانی کاملاً ناشناخته باقی بمانند.

سلاخی واحدهای تولیدی در داخل

همزمان با این فرصت‌سوزی در خارج، صنعت لبنیات در داخل نیز با بحران مواجه است. به گفته محمد فربد، سخنگوی انجمن صنایع لبنی، تعداد شرکت‌های فعال از ۱۳۰۰ واحد به حدود ۳۰۰ واحد سقوط کرده است. این یعنی حدود ۱۰۰۰ شرکت لبنی در این سال‌ها یا تعطیل شده‌اند یا در شرکت‌های بزرگتر ادغام شده‌اند؛ فاجعه‌ای که نشان از کوچک شدن سفره این صنعت در داخل دارد.

صادرات نمادین و تحقیرآمیز

در حالی که از صادرات به ۳۰ کشور صحبت می‌شود، نگاهی به آمار گمرک در سال ۱۴۰۲ واقعیت تلخ را آشکار می‌کند: صادرات ۲۲۰ کیلوگرم پنیر به دانمارک، ۵۰۰ کیلوگرم به چین و ۶۰۰ کیلوگرم به نروژ! این ارقام که بیشتر شبیه به ارسال نمونه هستند تا صادرات تجاری، نشان می‌دهد که نفوذ ایران به بازارهای دوردست تقریباً “صفر” است.

کارشناسان معتقدند تا زمانی که نگاه صادرات‌محور از مرحله طراحی محصول تا بازاریابی نهایی حاکم نشود و چالش‌های ارزی و قیمت‌گذاری نهاده‌ها حل نگردد، این گنج عظیم ۶۵۰ میلیارد دلاری همچنان در دستان رقبایی خواهد بود که با هوشمندی، جای خالی ایران را پر کرده‌اند.