غوغای ایران با این حرکت / روح آمریکا هم خبر ندارد

صادرات نفت ایران به‌عنوان مهم‌ترین منبع درآمد ارزی برای کشور، همواره متغیری تعیین‌کننده بوده است. با افزایش صادرات نفت ایران و وصول درآمدهای ارزی به کشور، بسیاری از متغیرهای کلان کشور مانند تورم، قیمت ارز و … تحت تاثیر قرار می‌گیرند. از این رو، وضعیت صادرات نفت ایران بسیار مهم است.

محمدرضا فرزین، رئیس کل بانک مرکزی، در نشست تحلیلی ارتقای حکمرانی پولی برای سرمایه‎‌گذاری در تولید عنوان کرد: صادرات کالا در سال 1403، 116 میلیارد دلار بوده که 67 میلیارد آن مربوط به صادرات نفتی و 49 میلیارد مربوط به صادرات غیرنفتی است.

با توجه به اظهارات فرزین، صادرات نفت ایران رکورد دهه اخیر را زده است. سال 1396، یعنی زمانی که برجام هنوز پابرجا بود، میزان صادرات نفتی ایران 65.8 میلیارد دلار عنوان شد. حال باید دید آیا ایران رکورد صادرات نفت دوره برجام را شکسته است؟

تفاوت فاحش آمار صادرات نفتی نسبت به سال‌های گذشته

بر اساس آمار بانک مرکزی، میزان صادرات نفتی در سال‌های 1401 و 1402 به ترتیب 56.7 میلیارد و 55.4 میلیارد دلار بوده است. با توجه به اظهارات اخیر رئیس‌ کل بانک مرکزی، میزان صادرات نفتی ایران در سال 1403 نسبت به سال 1402، 10.3 میلیارد دلار اضافه شده است.

به بیان دیگر، ارزش صادرات نفتی ایران، 18 درصد رشد داشته است.

نکته مورد توجه آن است که عبدالناصر همتی، وزیر پیشین اقتصاد، پنجم بهمن ۱۴۰۳ با انتشار پستی در شبکه اجتماعی ایکس نوشت: بر اساس جدیدترین آمار گمرک از تجارت 10 ماهه، بیش از 30 میلیارد دلار صادرات نفت در این دوره حاصل شده است.

در این زمینه باید پرسید چگونه در دو ماه این رقم به 67 میلیارد دلار رسید؟

لازم به ذکر است که گمرک تنها آمار صادرات غیرنفتی ۱۲ ماهه را منتشر کرده است و در این آمار میزان صادرات غیرنفتی بالغ بر 152 میلیون تن و به ارزش 57.8 میلیارد دلار عنوان شده است. این رقم اختلاف 8.8 میلیارد دلاری با رقم صادرات غیرنفتی اعلام‌شده توسط رئیس ‎‌کل بانک مرکزی دارد.

ضرورت شفاف‌سازی و ارائه آمار دقیق صادرات نفتی

صادرات 67 میلیارد دلاری نفت در سال 1403 نیاز به بررسی دقیق‌تری دارد. قیمت نفت در روز اول فروردین سال 1403، 81 دلار بوده است. به‌طور کلی در سال 1403، قیمت جهانی نفت روند نزولی به خود گرفت و روز 29 اسفند به قیمت 70.8 دلار رسید.

در سال 1403، قیمت نفت تا 67 دلار به ازای هر بشکه هم کاهش یافت و همچنین بالاترین قیمت نفت در این سال 86.9 دلار ثبت شده است.

لازم به ذکر است که کمابیش عمده مسئولان نفتی کشور، اعمال تخفیف بر هر بشکه نفت را به وضوح بیان می‌کنند. حال اگر قرار باشد بدون احتساب تخفیف نفتی و با میانگین قیمت نفت 76.9 دلاری به ازای هر بشکه، میزان صادرات نفت ایران اندازه گرفته شود، نیاز است که میانگین صادرات نفت نیز عیان باشد.

میانگین صادرات نفت ایران در سال 1403 به گواه موسسات ردیابی کشتی‌ها مانند کپلر و ورتکسا حدود 1.5 میلیون بشکه در روز بوده است. با توجه به این آمار، درآمد ایران از محل فروش نفت 42 میلیارد دلار می‌شود. آیا این رقم در کنار صادرات گاز و دیگر فرآورده‌های نفتی به 67 میلیارد دلار اعلام‌شده می‌رسد؟

چرا اثر رکوردشکنی صادرات نفت در آمارهای کلان مشاهده نمی‎‌شود؟

سال 1396، زمانی که برجام هنوز پابرجا بود، میزان صادرات نفتی ایران 65.8 میلیارد دلار عنوان شد. در آن سال، مرکز آمار ایران، نرخ تورم را 8.2 درصد و بانک مرکزی نیز برای همین بازه زمانی نرخ تورم را 9.6 درصد اعلام کرد.

اگر اظهارات رئیس‌کل بانک مرکزی مبنی بر صادرات نفتی 67 میلیارد دلاری در سال 1403 صحت داشته باشد، باید حداقل اندکی بر بازار ارز و شاخص تورم اثر می‌گذاشت، اما مرکز آمار ایران نرخ تورم سالانه را برای سال 1403، 32/5 درصد اعلام کرد.

افزایش فروش نفت و البته وصول درآمدهای آن به کشور، می‌تواند منجر به افزایش عرضه ارز و کاهش قیمت ارز شود. البته در این بین نمی‌توان نقش انتظارات تورمی در بالا رفتن نرخ ارز را نادیده گرفت، اما در دوره برجام، افزایش عرضه ارز و کاهش انتظارات تورمی منجر به کاهش تلاطم در بازار ارز و کاهش نرخ تورم شد.

با اینکه نمی‌توان سال 1396 و 1403 را به‎‌طور کامل با یکدیگر مقایسه کرد، اما باید پرسید اگر صادرات نفتی کشور رکورد زده است، نباید تاثیر آن اندکی بر شاخص‌های کلان مشاهده می‌شد؟

تمام سوال‌هایی که مطرح شد، بدون شفاف‌سازی مسئولان بدون پاسخ می‌ماند. گرچه آمارهای مربوط به نفت در ایران تبدیل به رازهای مگو شده‌اند، اما اظهارات این‌چنینی در مورد میزان صادرات نفتی که ناگهان توسط مسئولان بیان می‌شود، از نامشخص بودن وضعیت یکی از حیاتی‌ترین صنایع کشور حکایت دارد.